دکتۆر کەمال میراودەلی: رێزمانی بنچینەیی کوردیی. به‌شی یه‌کەم‌.

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

سەرەتایەک بۆ زمانناسیی ، دەنگناسیی ، دەنگسازیی ، وشەسازیی ، وشەناسیی ، رستەسازیی

بەرگی یەکەم

سەرەتایەک بۆ زمانناسیی و زمانی کوردیی 

ئەکادیمیای خانی / لەندەن 2014

به‌شی یه‌کەم‌

پێناسەی زمانناسیی

لەم بەشەدا بە  پێناسەی زمانناسیی و بۆچوونە جیاوازەکانی دیراسەی زمان و لکەکانی زمانناسیی ئاشنا دەبیت . ئەم بەشە دەشێ وەک تاکە مۆدیولێک  ( یەکەیەک ) بۆ دیراسەی زمان بەکار بێت کە بریتییە لە مژاری پێناسەی زمانەوانی و میتۆدو بەشەکانی .

Module : مۆدیول

بە مانای یەکەیەک دێت کە خۆی لە خۆیدا پێکهاتەیەکی تەواو بێت و لەگەڵ یەکەی تردا تێکەڵ بێت بۆ پێکهێنانی پێکهاتەی گەورەتر .  لە خوێندنی ئەکادیمیدا بە مانای کۆرسێکی بچووک یان بەشێک لە کۆمەڵە کۆرسێک دێت  کە یەکتر تەواو دەکەن و خوێندن و تەواوکردنی هەموویان مەرجی وەرگرتنی پلەیەکی یان شەهادەیەکی زانستیی یە ، بەڵام من لە جیاتی مۆدیول هەر وشەی کوردی مژار بەکار دێنم . مەبەست لە مژار هەم مۆدیولە وەک یەکەیەکی فێرکردن و هەم جەختکردنە لە سەر ئەوەی ئەو یەکەیە تایبەتە بە روونکردنەوەی یەک مژار واتە یەک بابەت  .

لە کۆتایی بەشەکەدا کۆمەڵێ پرسیار هەن کە پێویستە ئەوەندە لە بابەتەکە گەیشتبیت بتوانی وەڵامیان بدەیتەوە ، دیارە پەنابردن بۆ سەرچاوەی تر لە دەرەوەی ئەم کتێبەش کارێکی چاک و پێویستە .. 

مژاری یەکەم :  پێناسەی زمانناسیی و میتۆدەکانی

1 – زاراوه‌ی زمانەوانی و زمانناسیی       

وشه‌ی زمانەوانی ( لینگویستیکس linguistics )  به‌ شێوه‌یه‌کی فراوان 

وه‌ک زاراوه‌یه‌کی مۆدێرن بۆ زانستی زمان یان تۆژینەوەی زانستی بابەتەکانی زمان  به‌کار دێ . 

زمانەوانی لێکۆڵینه‌وه‌ی زانستیی زمانه‌ وه‌ک بابه‌تێکی گشتی، یان هی زمانێکی تایبه‌تی یان کۆمه‌ڵه‌ زمانێک به‌ یه‌که‌وه .‌. لێکۆڵینه‌وه‌ی ئاخاوتنی مرۆڤ یان شێوه‌ی نووسراوی قسه‌کردنی مرۆڤه . 

له‌ پێناسه‌ فراوانه‌که‌یدا زمانەوانی یه‌کسانه‌ به‌ زمانناسیی (فیلۆلۆجی) که‌ بریتییه‌ له‌ مێژووی شارستانیی مرۆڤایه‌تی به‌و شێوه‌یه‌ی له‌ زماندا ره‌نگ ده‌داته‌وه‌ .

زاراوه‌ی ئینگلیزی (لینگویستیکس) یه‌که‌م جار له‌ ناوه‌ڕاستی سه‌ده‌ی نۆزده‌ به‌کار هات بۆ جه‌ختکردن له‌سه‌ر بۆچوونێکی نوێ بۆ لێکۆڵینه‌وه‌ی زمان که‌ له‌  ئه‌ده‌بیاتناسی (فیلۆلۆجی) جیای بکاته‌وه‌ . تا ئه‌وسا، فیلۆلۆجیست (زمانیار) بایه‌خی به‌ په‌ڕه‌سه‌ندنی مێژوویی زمان ده‌دا وه‌ک له‌ تێکسته‌ نووسراوه‌کاندا و له‌ چوارچێوه‌ی ئه‌ده‌بیات و بابه‌تی که‌لتوورییدا خۆی ده‌رده‌خست .  

به‌لام زمانەوانی گه‌رچی بایه‌خ به‌ ده‌قی نووسراو و په‌ره‌سه‌ندنی زمان ده‌دا، گرنگی له‌پێشترو زیاتر به‌ زمانی قسه‌کردن و به کێشه‌کانی شیکارکردنیان و به‌کارهێنان و کارکردنیان له‌ ساتێکی مێژوویی دیاریکراودا ، ده‌دا. زمانەوانی دەشێت لە گەل زمانناسیی لە جێی یەکتر بەکار بێن ، بەلام زمانەوانی توێژینەوەی زمانە وەک خۆی، وەک دەنگسازیی و وشەسازیی  رستەسازیی و گەر دەقی نووسراویش بەکار بێنێت بۆ روونکردنەوەی بابەتەکانی زمان بەکاریان دینێت. زمانناسیی ( فێلۆلۆجی ) لەوە تێدەپەڕێنێت . وەک بەرهەمێکی شارستانیش کە بەڵگەی میژوویی بوون  و پەڕەسەندنی کۆمەڵگاو کولتوورەکانێتی ، لە زمان دەکۆڵێتەوە . بۆیە کەلتوورناسیی و ئەدەبیاتناسییش وەک بەشێک لە زمانناسیی سەیر کراون …

بۆ خوێندنەوەی تەواوی بابەتەکە کلیک بکەرە سەر ـــ رێزمانی بنچینەیی کوردیی

 

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت