عوسمان عومەر : شەرەکانى شوباتى ١٩٨٨ ى دۆڵى جافەتى

عوسمان عومەر

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

شەرەکانى شوباتى ١٩٨٨ ى دۆڵى جافەتى و کشانەوەو دواتر ناونانى بە ئەنفال .

بەشى یەکەم

ئەنفال ووشەیەکى عەرەبیە لە سورەتى هەشتەمى قورئان وەرگیراوە و بەماناى کوشتار و لەناوبردن و تالان کردنى سەروەت و سامان و سەبى کردنى کچ و ژن و تەنانەت بەکۆیلە کردنى گەنج و لاوان دەدات لە غەیرە موسلمان , هەر لەسەرەتاى هاتنى ئیسلامەوە بۆ کوردستان کورد ئەنفال کراوە چونکە بەرەنگاری لە خاک و وولات و ئەرز و ئاو و کەسایەتى خۆى پاراستنى ژن و منال . سورەتى ئەنفال لەکاتى شەرى بەدر دا بەر لە 1408 ساڵ بەسەر هاتنەخوارەوەى دا تێپەریوە بەلام رژێمى بەعس جارێکى دیکە لە ساڵى 1988 بەسەر گەلێکى موسلمانى باوەرداردا جێ بەجێ کردو زامێکى قولى خستۆتە دلى گەلەکەمان کە قەد سارێژ نابیتەوە …. بەراى بەندە ئەنفال هەر ئەنفال کردنى خەلکى بێ بەرگرى و بۆ پێشمەرگە و سوتماکى خاک و رەزو باخ ئاژەڵ و شوێنە ئاینیە پیرۆزەکان نەبوو بەلکو ئەنفال ئەنفال بەسەرسەدان کتێبى دانسقە لە کتێبخانەکەى جەنابى مامجەلال و سەرکردەکانى ترى ( ی ن ک ) هەندێ دیکومێنت و ئەرشیفى هەندێ شوێن لەوانە بەشەکەى ئێمە هەرچەندە ئەوەى لەتوانادا بوو رزگار کرا ئەنفال بوو بەسەر مێژوو , کەلتور , هۆنراوە و ئەدەب , گۆڤارو رۆژنامەى ئەو سەردەمە , سروشت و دارو توێکلى دارەکانیش بەتایبەت .

راستیەک هەیە پیویستە بگوترێ هەر لە سەرەتاى بەرپا بونى شۆرشى نوێى گەلەکەمان رژێمى تۆتالیتارى بەعس هەولى دا پشتێنەیەکى ئەمنى لە سنورەکانەوە چۆن کاتى خۆى ئیتالیەکان لەگەل شۆرشى گەلى لیبیا پیادەیان کرد بۆ ئەوەى شۆرش گەشە نەکات و پەرەنەسێنێ و نەتوانێ پێداویستیەکانى شۆرش فەراهەم بکرێ و دواتر لەسالى 1977دەستى بەراگواستنى ناوچە سنوریەکان و گوندە سنوریەکانى دەست پێکرد ونزیکەى 4000 لادێ و شارەدێی لەگەل زەوى یەکسان کردو تەختى کرد تا پێشمەرگە سود لەو گوندانە وەرنەگرێ ونەبێتە پشت وپەناى چونکە لە زۆربەى شۆرشەکان گوندەکان پشت و پەناى پێشمەرگە بوون . دواى گەیشتن بەم بارودۆخە نەمانتوانى قەرزى ئەو گوند نشینانە بدەینەوە وەک پێویست .

لە پرۆسەى ئەنفال دا چۆلکردن و سوتماککردنى گوندەکان و بنەبڕکردنى ژیان و ئاوەدانى واى کرد پێشمەرگەو شۆرش توشى قۆناغیکى سەخت و دژوارکرد بەلام چۆک دانەن و خۆراگرى هێزى پێشمەرگەى کوردستان و بریاردان کە پارتى زانانە درێژە بە بەرەنگارى ئەو دوژمنە سەرسەختە بکرێ و پلانەکانى بە بڵاو بونەوەى رەتڵە پارتى زانەکان لە زۆر سوچ و قوژبنى ئەم کوردستانە پۆچەڵ بکرێتەوە .

سەرەتاى سالى 1985 پاش کۆتایی پێهێنانى گفتوگۆکان لەگەل رژێمى بەعس بارەگاکانى سەرکردایەتى لە سێروانى بەرى مەرگەوە بەرەو دۆڵى جافەتى وەک لەبیرەوەرەریەکانى پێشوم دا ئاماژەم پێداوە گواسترایەوە بەلام بارەگاکان هەموى لەیەک شوێن کۆ نەبۆوە بەلکو لە چەند گوندێک جێگیر کرا لەبەر لایەنى ئەمنى , پێشتر بارەگاى ئیزگە کە کاک ئەرسەلان بایز لێپرسراوى بوو و ڕاگەیاندن کە کاک سەعدون فەیلى بەرپرسى بوو هەروەها نەخۆشخانەى شۆرش کە چەند دکتۆرێک و یاریدەرى پزیشکى کە کاک د.شوان بەرپرسى بوو هەروەها بەندیخانە,دواتر بارەگاى بەرێز کاک نەوشیروان و بەرێز کاک د.فوئاد وناوەندى شۆرشگێران لەبەرگەلو جێگیر بون .

سەرگەلو گوندێکى گەورە بوو نزیکەى 200 تا 300 مالێک دەبوو پێشتر , بارەگاى مەلبەندى دوو ى یەکیتى نیشتیمانى کوردستان و چەندین مالى لێپرسراو و پێشمەرگەى لێبوو . بارەگاى دەزگاى رۆشنبیرى کۆمەڵە لە چاڵاوا جێگیر کراو شەهید ئازاد هەورامى و خوالێخۆشبو دکتۆر خەسرەوخال سەرپەرشتیان دەکرد . یاخسەمەریش گوندێکى گەورەبوو نزیکەى 50 تا 100 مال دەبوو پیشتر لە دۆڵاییک دا شاخى ئاسنگەران لەلایەکیەوە و شاخە رەش لەملایەوە و شاخى کەڵەشێرە بەرامبەرى وشاخى ژیلوان لەوبەرى . مەکتەبى عەسکەرى و دواتر دەزگاى پێشمەرگایەتى و پەیوەندیەکان و دەزگاى دارایی لە بنارى شاخى ئاسنگەران بوون و لەسەر شاخیش دۆشکایەکى 12.5 ملم و مفرەزەیەک پێشمەرگەو بیکەیسى و بیتەلى VHF ى PRC وبێتەلى تەلیفۆکنى ئەلمانیان لابوو بۆ پەیوەندى کردن بە زۆربەى ناوچەکان و وەرگرتنى زانیارى سەبارەت بەجموجولى سەربازى سوپاى عیراق دەتوانم ئەوەبڵێم هەر لە کەرکوک هەرهێزیک دەربچوایە خال بەخال بەبێتەل دەگەیشتە ئەوان ئەوانیش بەدەورى خۆیان دەیانگەیاندە ئیمەو ئیمەش بۆ سەروى خۆمان کەجەنابى مامجەلال بوو ئەرکیکى ترى ئەو مفرەزو دۆشکایە وەک بەرگرى ئاسمانى بوو لە بۆمبابارانى فرۆکە جەنگیەکان کە دەهاتنە سەرناوچەکە . لەناو گوندى یاخسەمەر بارەگاو ماڵى کاک فەریدون و تیپى پارێزگارى کە کاک رەحمان سیتەکى ماوەیەک فەرماندەى بوو ونەخۆشخانەیەکى بچوکى مەیدانى کە کاک د.شالاو ( هۆشمەند ) بەرپرسى بوو دواى ماوەیەک بارەگاو مالى کاک فەرەیدون گواسترایەوە بۆنزیک چۆخماخ ئەویش گوندێکى بچوک بوو ئەویش نزیکەى 30 – 40 ماڵ دەبوو , هەلەدن گوندێکى گەورە بوو 60 تا 70 ماڵ دەبوو چەند بارەگایەک لەوێ جێگیر کرابوو سەرەتا دەزگاى پێشمەرگایەتى وتۆپخانەى شۆرش بارەگایان لەوێ بوو , مالومەش گوندێکى گەورە بوو سەرەتا پیش چۆڵ بونى زۆربەى گوندەکان قەرەبالغ بون بەلام دواى تۆپبارانى سەختى ناوچەکە و ئەو هێرش وپەلامارانەى دەکرایە سەر ناوچەکە بەرە بەرە ئاوەدانى تێدا کەم ببۆوە لەنزیک مالومە بارەگاى کۆمەلەى زەحمەکیش هەبوو ئەو کات مامۆستا برایم على زادەى لێبو چەند جار جەنابى مام سەردانى دەکردن بۆ کۆبونەوەى سیاسى تەنانەت جارێکیان بۆ ئاهەنگى یەکى ئایار لەوێ بوین کە هونەرمەند کاک نەجمەى غولامى وکاک ناسرو کالى بەدەنگە بەسۆزەکەیان گۆرانى و سرودیان دەچراند . گاپیلۆن لەهەموان گەورەتر بوو بارەگاى شێخ عزالدین حوسەینى و بارەگاى تیپى 47 ى پیرەمەگرون و یەک دوو بارەگاى ترى لێ بو بنکەیەکى بێتەلمان لەوێ هەبوو کە کاک سەرکەوت و کاک سەربەست کاریان لەسەردەکرد پێش هاتنیان بۆ بارەگاى سکرتاریەت و دواتر کاک تاریق و کاک هەڤال ماوەیەک لەسەر ئەو بێتەلە کاریان دەکرد .

بە کلیکێک لەسەر سمبولەکانی خوارەوە ، ئەم بابەتە دەگات بە هاوڕێکانت