عیماد عه‌لی: به‌ده‌ر له ڕێفراندۆم و سه‌ربه‌خۆیی، ئه‌ڵته‌رناتیڤی تۆ چیه؟
ڕاسته پرسی سه‌ربه‌خۆیی زۆر دواكه‌وتووه و، هه‌لی زۆرتر له‌به‌رده‌ستامندا بوو، له‌ده‌ست ده‌رچوو، نه‌مانقۆسته‌وه، به‌لێ حزبه‌كانی ده‌سه‌ڵات نه‌ك زه‌مینه‌سازیان نه‌كرد بۆ ئه‌م پرسه گه‌وره‌یه و، به‌ڵكو به‌خۆیان عیراقیان بنیاتنایه‌وه و خه‌ڵكیان ناچار كرد ده‌نگ بۆ ده‌ستورێك بده‌ن كه دواچاره‌سه‌ر فیدراڵی بێت له‌چوارچێوه‌ی عیراقدا، به‌ڵێ باش ده‌زانین ئه‌گه‌ر بشت به عیراق و وڵاتانی ده‌وروبه‌ریش ببه‌ستین چاومان به سه‌ربه‌خۆیی ناكه‌وێت، به‌ڵێ ناته‌بایی و ناكۆكی نێوخۆیی له لوتكه‌دایه و حزبه‌كان هه‌ر یه‌كه‌و له ئاوازێك ده‌خوێنێت، به‌ڵی جه‌مسه‌ره‌كانی ناوچه‌كه به گشتی و راسته‌وخۆ كاری نێگه‌تیڤ له‌سه‌ر ئه‌م پرسه ده‌كه‌ن، كه بۆ ریفراندۆم ئه‌و هه‌ڵوێسته تونده‌یان هه‌یه كه ده‌یزانین بۆ جاردانی سه‌ربه‌خۆیی هارده‌بن، به‌ڵێ هه‌ڵوێستی وڵاتانی جیهان به‌گشتی له ئاست پرسێكی چاره‌نوسسازی وه‌ك سه‌ربه‌خۆیی دڵخۆشكه‌ر نیه، به‌ڵی ئه‌گه‌ر پارتی دیموكراتی كوردستان هه‌ستی به‌م قه‌یرانه گه‌وه‌ره نێوخۆییه‌ی كارده‌ستی خۆی و حزبه‌كانی تر نه‌كردایه كه كاریگه‌ری له‌سه‌ر حزبه‌كه و سه‌ركرده‌كانی و دوارۆژیان ده‌كات و له‌هه‌موو بوراه‌كاندا ئاستیان به‌ره‌و لاوازی ده‌بات، ده‌ستیان بۆ مه‌سه‌له‌یه‌كی گرنگ و چاره‌نوسسازی ئاوها نه‌ده‌برد، ئه‌مه‌و چه‌ندین به‌لێی تر كه وا ده‌كات سه‌رمان سوره دمێنێت له ده‌ستبردنی پارتی و ده‌ستپێشخه‌ری بۆ ریفراندۆم وه‌ك ئامرازێك، هه‌رچه‌ند بۆ قوتاركردنی حزبه‌كه‌شی بێت و، له‌دواجاردا نازانین، ئایا به پیاده‌كردنی ریفراندۆم كه بارودۆخه حزبیه‌كه‌ی راست بكاته‌وه پرسی سه‌ربه‌خۆیی دیزه‌به‌درخونه ده‌كات یان نا.
سه‌ره‌رای ئه‌و هه‌موو ترس و گومان و ناله‌باریه‌ی كه هه‌موو دڵسۆزێك بیری لێده‌كاته‌وه، به‌ڵام ؛ تۆیه‌ك به‌م ده‌سه‌ڵاته‌وه و به‌م ململانێ سه‌خته‌ی كه دوور له خه‌تی سوور و بنه‌ما سه‌ره‌كیه‌كانی كوردستان به‌رپات كردووه و جگه له ڕووكردنه نشێوی سیاسی و پاشه‌كشه، ئه‌گه‌ر ریفراندۆمیش نه‌كرێت هیچ شتێكی ترمان ده‌ست ده‌كه‌وێت، تۆیه‌ك جگه له به‌رامبه‌ر ریفراندۆم و سه‌ربه‌خۆیی و جگه له مانه‌وه له‌سه‌ر دۆزێك كه جگه له گه‌رانه‌وه بۆ باوه‌شی عیراقێك به‌ده‌ست حزب گه‌لێكی دینی مه‌زهه‌بیه‌وه حوكم ده‌كرێت و، باش ده‌زانین كه تا ئێستا چۆن مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن، جگه له ملكه‌چبوی وڵاتانی ده‌وروبه‌ر و پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌وان پێش گه‌له‌كه‌ی، به‌و شێوه‌یه ده‌رده‌كه‌وێت، كه ئه‌وه مامه‌ڵه‌كه‌یه‌تی له گه‌ڵ كورد و ئامانج و خواسته‌كانی، به‌ڵێ له شكستهێنانی ریفراندۆم پرسه‌كه خراپترمان ده‌ست ناكه‌وێت، به‌ڵێ جگه له‌م جگانه و جگه له ماڵویرانیه‌كی تر چیمان بۆ ده‌كرێت و تۆش كاكه‌براهه‌ر دژی تاكه رێگه‌یه‌كی سه‌ركیشانه‌ی بێ ئه‌ڵته‌رناتیڤ ده‌وه‌ستیته‌وه.
ئه‌گه‌ر تۆیه‌ك له بیركردنه‌وه‌ی سه‌ر ئه‌م زه‌مینه‌یه‌دا بیت و هه‌ندێك پرسیار له ئه‌نتی ریفرادنۆمه‌كان بكه‌یت وه‌ڵامیان چی ده‌بێت، له‌وانه:
1- ئه‌ڵته‌رناتیڤی باشترت پێیه كه وه‌زعه‌كه‌مان چاره‌سه‌ر بكات به مه‌رجێك گه‌رانه‌وه نه‌بێت بۆ ژێر ده‌سته‌یی و كه‌وتنه‌وه چاڵی چه‌ندساڵی زوڵم و زۆرداری ناوه‌ند و وڵاتانی داگیركه‌ر؟
2- ئه‌گه‌ر ریفراندۆم نه‌كرێت به‌م سه‌ركردایه‌تی و حزبانه‌وه چاره‌سه‌ری ناكۆكیه‌كان ده‌كرێت و ده‌ستبه‌رداری به‌رژه‌وه‌ندیه ته‌سكه‌كانیان ده‌بنه‌وه، یان له ئاست كیێبركی و ركابه‌ری و ململانێی عیراقی دوای داعش وقورسی هاوكێشه‌كان و له‌به‌ر ره‌حمه‌تی زه‌بری وڵاتانی نه‌یاری ناوچه‌كه ده‌بین، یان له حاڵه‌تی ئاشتی و ئاسایی عیراق وه‌زعمان خراپتر نابێت و ته‌نانه‌ت رۆژ له‌دوای رۆژ له مافه به‌ده‌ستهاتوه‌كانمان كه‌متر نابێته‌وه، تا راده‌ی ئه‌گه‌ری به‌كارهێنانی هیرشی سه‌ربازی.
3- وه‌زعی ناوچه دابراوه‌كان به‌م شێوه‌یه و خراپتریش ناكه‌ونه‌وه، له حاڵه‌تێكدا ئێمه ده‌زانین ئه‌م چه‌ند ساڵه عیراق گیرۆده‌ی شه‌رو ناكۆكیه و هیچ كارێكی به ده‌ستوره‌كه‌ی نه‌كردووه له‌وباره‌وه، ئه‌ی عیراقی پاش داعش و جێگیربونی وه‌زعه سیاسیه سه‌ربازیه‌كه‌ی و هه‌ڵوێستی ئێمه‌ی لاواز له‌و كاته‌دا چیمان پی ده‌كرێت، چیمان به‌ده‌ست دێت له‌و ناوچانه، به‌ڵام به بونی با وادانێین ته‌نها كارتێكی ریفراندۆم و ئیدعای سه‌ربه‌خۆیی، باری ئه‌و ناوچانه باشتر نابن، ئه‌گه‌ر ته‌نانه‌ت نه‌كه‌ونه سه‌ر هه‌رێم یان وڵاتی كوردستانی سه‌ربه‌خۆ و وه‌زعی هه‌رێم له به‌هێزیدا نامێنێته‌وه ؟
4- به‌ڵێ ئێمه نازانین كه له‌م كاته‌دا ته‌نها ئه‌م سه‌ركیشیه تاكه رێگایه بۆ خۆ رزگاركردن له سه‌رجه‌م ته‌گه‌ره و و به‌ربه‌سته سه‌خته‌كانی به‌رده‌م رێره‌وی ژیانی سیاسی و ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تی و رۆشنبیری گه‌لی كوردستان، یان ته‌نها بۆ ته‌كتیك به‌كاری دێنین؟
5- باسی یاسا و جێبه‌جێكردنی له عیراقدا ناكرێت، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تا ئێستا چه‌ندین یاسا پێشێلكراوه و ته‌نانه‌ت یاسا بنه‌ره‌تیه‌كان بێ تێپه‌راندن بۆ رۆژێك به‌جێهیڵراوه كه له وه‌زعی به‌هێزی ناوه‌نده‌وه تێپه‌رێنرێت و ده‌ستی تۆش له بنی هه‌مبانه‌كه‌وه ده‌رده‌كرێت و هه‌م له عه‌لی ده‌بیته‌وه و هه‌میش له وه‌لی، له‌و كاته‌دا تۆ چیت له‌ده‌ست دێت؟
6- سه‌ره‌رای دواكه‌وتنی ریفراندۆم و جاردانی سه‌ربه‌خۆیی و نه‌بونی زه‌مینه سازی پێویست، ئایا پیاده‌كردنی له نه‌كردنی باشتر نیه؟
7- سه‌ركردایه‌تیه‌ك كه نه‌توانێت هه‌رێمێك ببات به‌رێوه و له‌وه‌زعێكی دڵه‌راوكێی به‌رده‌وامدا بێت یان سنورمان هه‌بێت و قۆناغێكمان بریبێت بۆ شتی باشتر و هه‌وڵی جدیتری نێوخۆیی، دوور له ترسی ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌كی؟
8- پرسیارێكی زۆر گرنگتر؛ ئایا باوی ده‌وڵه‌ت نه‌ماوه، یان عیراق گه‌یشتۆته ئاستێك كه تۆ به‌بێ ده‌وڵه‌ت ته‌نانه‌ت له ماوه‌یه‌كی دوورو درێژی چه‌ندین ساڵه‌ی تردا تۆ وه‌ك هاوڵاتی پله یه‌ك ته‌ماشا بكرێێت و هه‌میشه نه‌ته‌وه‌ی بن ده‌ست نه‌بیت؟
له‌م مشتومر و كه‌ین و به‌ینه‌دا هیچ وه‌ڵامێكت ده‌ست ناكه‌وێت كه واقعی بێت و دووربێت له پشتخانی كاری حزبی ته‌سك و هه‌ندێك بۆچونی مه‌رحه‌لی و له چوارچێوه‌ی عه‌قله‌یتێكی وابه‌سته‌ی بیرو بۆچونێكی كورت مه‌وداو دوور له ستراتیجیه‌تی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی و خوێندنه‌وه‌ی ناوچه‌كه و وه‌زعی سیاسی به فكرێكی تیۆری دوور له واقیع و خه‌سڵه‌تی میله‌ت و سه‌ركردایه‌تی و به نه‌خوێندنه‌وه‌ی بیری خه‌ڵك و ئاستی رۆشنبیریان و به بیرێكی نوخبه‌ویانه‌ی تا راده‌یه‌كی زۆر ئایدیالی نه‌بێت هیچ تری به‌سه‌ره‌وه نیه، ئه‌مه‌ش له كه‌شێكی بارگاوی به ململانێی دواكه‌وتوانه‌ی حزبگه‌رایی و كه‌سگه‌رایی و له فه‌زایه‌ك كه هیچ ئه‌ڵته‌رناتیڤێكی دروستت له جێگای ریفرندۆمت پێ نه‌بێت سه‌ره‌رای كه‌موكورتیه‌كانی، ئه‌ی ته‌نها بۆچونه‌كانت له‌سه‌ر قه‌ده‌ر بنیات دنێیت كاكه برا . به‌ڵێ تا ئێواره مشتومر بكه و ئه‌ڵته‌رناتیڤی باشترت پێ نه‌بێت بایی تورێك ئه‌رزشی نابێت و لێتی ناكرن جگه له‌وانه‌ی كوێرانه دوات كه‌وتوون.
به كورتیه‌كه‌ی؛ پارتی سه‌ركێشیه‌ك ده‌كات و به‌م ره‌فتاره‌ی ده‌یه‌وێت خۆی قوتار بكات، به‌ڵام ئه‌م قورساییه‌ی خۆی وای كردووه كه به هه‌ر ده‌رئه‌نجامێك له پرسه‌دا ده‌ربچێت كاریگه‌ریی راسته‌وخۆی له‌سه‌ر سه‌رجه‌م گه‌لی كوردستان ده‌بێت و به شكست و سه‌ركه‌وتن به راسته‌خۆ له‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌كه‌مان ده‌كه‌وێت، بۆیه به نه‌بوونی ئه‌ڵته‌رناتیڤێكی باشتر و واقعی كه پارتی و سه‌ركردایه‌تیه‌كه‌ی ناچار بكات هه‌ڵیبژێرن، ئه‌وا دژایه‌تی ریفراندۆم و سه‌ربه‌خۆیی ده‌تخاته خانه‌ی نه‌یاران و ته‌نانه‌ت دوژمنانیشه‌وه.
