عەتا قەەرداخی: ریفراندۆم و شکاندنی شکۆى شار.

عەتا قەرەداخی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

دەچم بۆ شار، هەواڵی شار چیە؟ ئەو شارییە، شار شێواوە، شار شاریى تیا نەماوە، شار بووە بەژێر پێی غەیرى شارییەوە. ئەمە ئەو دەربڕینانەن لە ڕابردووەوە تاکو ئێستاش لە سلێمانی و دەوروبەریدا بەکاردەهێنرێن و دەبیسترێن. بەڵێ مەبەست لە شار سلێمانیە. چیرۆکنووسی ناودارى کورد حسێن عارف عەبدورەحمان کە خۆى بە کوڕى رەسەنی شارو نەوەى بابان دەزانێت، یەکەم رۆمانی خۆیی لە سەرەتاى هەشتاکانی سەدەى رابردوودا بە ناونیشانی”شار” بڵاوکردەوە، کە رۆمانێکە لەبارەى شارو ناوەوەى شارەوە دەدوێت. ناوبردنی سلێمانی بەشار لە خۆوە نەهاتووە، بەڵکو پەیوەندى بە مێژووى درووستبوون و سرووشتی درووستبوونی سلێمانی و بوونی بەشێک لە بنەماکانی شارەوە هەیە لەم شارەدا نەک لە ئێستادا بەڵکو لەو کاتەوە کە درووستکراوە.
تەمەنی سلێمانی 233 ساڵە، لە رووى کۆمەڵناسیەوە هێشتا شارێکی هەرزەکارە، بەڵام ئامادەبوونی لە مێژووى بچووکی کورددا ئامادەبوونێکی گەورەیە. کاتێ دەڵێین: لە مێژووى بچووکی کورددا مەبەستمان ئەوەیە کە کورد هێشتا خۆى وەکو نەتەوە لە پەراوێزى مێژوودایە، چ مێژووى شارستانێتی، چ مێژووى کۆمەڵایەتی و سیاسی و کەلتوورى، هۆکەشی ئاشکرایە چونکە تاکو ئێستا رۆحی گشتی کۆمەڵایەتی کوردى نەیتوانیووە گوزارشت و دەربڕین لە خۆى بکات، چونکە دەربڕینێکی لەوجۆرە تەنیا لە درووستکردنی دەوڵەتدا دەبێت. تاکو دەوڵەتیش درووست نەکات ناتوانێت بەشدارى بنیادنانی شارستانێتی مرۆڤایەتی بکات و لە پەراوێزى مێژوودا دەمێنێـتەوە. مانەوەش لە پەراوێزدا خاسێتی بوویەکی بچووک یان ناتەواوە.
سلێمانی لە مێژووى بچووکی کورددا کە دەشێ بە مێژووى ناوخۆیی کوردستان ناوببرێت، شوێن و پێگەى دیارى هەبووە. ئەوە ئاشکرایە کە نزیکەى شەست ساڵى دوایی دەسەڵاتی بابان کە پایتەختەکەى سلێمانی بووە، سەربارى ململانێی ناوخۆو رۆڵی خراپی عەجەم و رۆم بۆ تووندترکردنی ململانێی نێوان براکان و لاوازکردن و رووخاندنی میرنشینەکە، بەڵام هێشتا دەسەڵاتی بابان لە پەرەسەندندا بووە تا دواجار روخێنرا. هەر لەم قۆناغەدا دوو بزاوتی گەورە لە سنوورە سلێمانی و میرنشینی باباندا سەریان هەڵداوە. یەکەمیان بزاوتی شیعرى کلاسیکی کوردى لەسەر دەستی نالی و هاوەڵەکانیدا گەیشتووەتە ئاستێکی بەرز، ئەگەرچی لە رووى رەگەزە نەتەوەییەکانی کەلتوورەوە ئەو ئەزموونەى شیعرى بابان کودەتا بووە بەسەر رەگەزە کوردییەکاندا. بزاوتی دووەم کە لە ناوەندى سلێمانیەوە سرۆش و هێزى تەقینەوەى وەرگرتووە، نەک هەر کوردستان بەڵکو تیشکی پرتەوى گەیشتووەتە دەرەوەى کوردستانیش. ئەویش سەرهەڵدانەوەو دەرکەوتنەوەى هەردوو رێبازى تەسەوفی قادرى و نەقشبەندیە. کە ئەشکرایە سلێمانی بووەتە جوگرافیاى ململانێ و ناکۆکی نێوان ئەو دوو رێبازە. رێبازى قادرى و رابەرەکەى لە کوردستاندا شێخ مارفی نودێ و رێبازى نەقشبەندى و نوێکەرەوەو ئاراستەکەرەکەى بەئاراستەى گیانی زەحمەتکێشان و بارگاویکردنی بە بەشێک لە رەگەزە نەتەوەییەکانی کورد کە مەوڵانا خالیدى جافی مکایەڵیە لەم شارەوەو لەسەروەختی باباندا پەرەیان سەندووەو ململانێیشیان کردووە.
ئێمە پێشتر بە دوورو درێژى لەو ململانێیە دواوین. بێجگە لە ڤاسەلیڤا و مارتن ڤان برۆنسن و هەڵکەوت حەکیم کە هەریەکەیان بە جۆرێک خەریکی ئەم بابەت بوون و زانیارى باشیشیان پێشکەش کردووە، بەڵام باسی کاریگەرى ئەو ململانێیانەیان لەسەر قۆناغەکانی دواتر نەکردووە، دواتر هەندێ کەس نووسین و بۆچوونەکانی ئێمەیان دووبارە کردووەتەوە. ئێمە لە کتێبی “سلێمانی زەمینەى سەرهەڵدان و ململانێی تەسەوف”کە ساڵی 1995 نووسراوە، لە دوو گوتار دواوین، گوتارى قادرى کە گوتارێکی ئاراستە بەرەو ناوەندى دەسەڵاتی ئیسلامیە، گوتارى نەقشبەندى کە گوتارێکی ئاراستە بەرەو دابڕانە لە ناوەندى دەسەڵاتی عەرەبی ئیسلامی و لەبرى توانەوەى کورد لە ئیسلامدا بەرەو ئەوە دەچوو کە ئیسلام لە خزمەتی کورددا بەکاربهێنرێت ئەگەر مەولانا ناچارى بەجێهێشتنی سلێمانی نەکرایەو پەیامەکەى لەو ساتەدا بەجۆرێک زیندەبەچاڵ نەکرایە.
دیارە ململانێی نێوان قادرى و نەقشبەندى لە سنوورى میرنشینی باباندا سەریهەڵداوەو بەردەوامبووە. سنوورى قەڵمەڕەوى میرنشینەکەش لەو سەردەمەدا هاوتاى قەڵمڕەوى دەسەڵاتی تەریقەتی قادرى بووە. بەڵام قەڵمڕەوى رێبازى نەقشبەندى هەموو کوردستانی گەورەى گرتووەتەوەو لە دواى کۆچکردنی مەلانا بۆ بەغداو پاشانیش بۆ شام، ئەم رێبازە زیاتر پەرەى سەندووەو گەیشتووەتە نیشتیمانی عەرەبی و سنوورى دەوڵەتی عوسمانی بڕیووەو بەرەو روسیاو پاشانیش پەلی هاوێشتووە بۆ مالیزیاو شوینَانی تریش. هۆکارى سەرەکی ئەم فراوانبوونەى رێبازى نەقشبەندیش یەکەم پەیوەندى بە پرینسیپی رێبازەکەوە هەیە کە بریتیە لە کۆکردنەوەى دین و دنیا پێکەوە. دووەم لەبەرئەوەى رێبازى کاسبکاران و زەحمەتکێشان و بەشی خوارەوەى کۆمەڵگەیە واتە رێبازى خەڵکە. سێیەم پشتی بە درەختی بنەماڵەو گەڕانەوە بۆ پێغەمبەرى ئیسلام و کچەزاکانی نەبەستووە. لەپاڵ هەموو ئەمانەشدا کەسێتی کاریزمی مەولانا خالید رۆڵی دیارو لەبەرچاوى بینیووە لە بەخێرایی بڵاوبوونەوەى رێبازەکەیدا.
ئێمە پێشتر لە باسکردنی ناکۆکی و ململانێی نێوان یەکێتی و پارتیدا لە دواى شکستی 1975 و ململانێی پێشترى نێوان جەلالی و مەلایی لە شەستەکانەوە، واى بۆچووین کە یەکێک لە هۆکارەکانی ئەو ناکۆکیە بێ کۆتاییە دەگەڕێتەوە بۆ ململانێ و ناکۆکی نێوان رێبازى قادرى و رێبازى نەقشبەندى. نەگەیشتنی ئەم دوولایەنەش بە هیچ چارەسەرێکی ریشەی هەر لە ساڵی 1964 بەدواوە تاوەکو ئەم چرکەساتە، پەیوەندى بە ناکۆکی نێوان ئەو دوو رێبازەوە هەیە. بنەماڵەى بارزانی شوێنکەوتووى رێبازى نەقشبەندین و بنەماڵەى تاڵەبانیش لە مێژوویەکی کۆنەوە بوونەتە شوێنکەوتووى رێبازى قادرى. هەرچەندە تاڵەبانی تیرەیەکی سەربە عەشیرەتی گەورەى زەنگەنەن، بەڵام لەرێگاى وەرگرتنی تەسەوفەوى قادرییەوە بوونەتە شێخی بەرماڵ و شوێنکەوتووى راستەقینە و شوێن و پێگە دیارى رێبازى قادری بوون و تەکێی تاڵەبانی هاوشانی تەکێکانی ترى قادرى، بە تایبەتی تەکێی شێخانی سلێمانی و قادرکەرەم و کەس نەزان و شێخانی هیران و چوێسەو… تاد” بەردەوام ئاوەدان و دیارو پێگەبەرزبووە.
لە مێژووى دیارى بزووتنەوەکانی کورددا هەردوو رێبازەکە بە شێوەى جیاواز سەرکردایەتی بزووتنەوەى کوردایەتیان کردووە. دیارترینی ئەو سەرکردانەى سەربە رێبازى قادرى کە رۆڵی دیارو کاریگەرییان بینیووە، شێخ مەحمودى حەفیدزادەیە لە نەوەى شێخ مارفی نۆدێ و مام جەلال تاڵەبانیە کە لە عەشیرەتی تاڵەبانی سەربە رێبازى قادریە. لەو سەرکردانەشی کە سەربە ڕێبازى نەقشبەندیبوون و هەریەکە لە قۆناغێکدا سەرکردایەتی بەشێک لە بزووتنەوەى کوردایەتیان کردووە بریتین لە شێخ عوبەیدوڵاى نەهرى، شێخ عەبدولسلامی بارزانی، شێخ عەبدولقادرى شەمزینی، شێخ سەعیدى پیران، سەید رەزاى دەرسیم، ملا مستەفاى بارزانی، مەسعود بارزانی.
جێ نفوزى بزووتنەوەکانی شێخ مەحمودى حەفیدو مام جەلال زیاتر سنوورى قەڵەمڕەوى میرنشینی بابان و رێبازى قادرى بووە. جێ نفوزى رابەرانی سەربە رێبازى نەقشبەندى فراوانتر بووەو بە تایبەتی رووبەرى فراوانترى کوردستانی گرتووەتەوە، لە باشوورو باکورو تەنانەت رۆژهەڵاتیش بە هەمان شێوەى نفوزو قەڵمڕەوى رێبازى نەقشبەندى. ئێستا ئەو پرسیارە سەرهەڵدەدات ئایا لەو ریفراندۆمەى کە بڕیارە لە کۆتایی مانگی ئەیلولدا بکرێت، دەشێ ئەو پاشخانە مێژووییە رۆڵ و کاریگەرى هەبێـت لەسەر شێوەو ئاستی بەشداریکردن و دانگدان تیایدا؟
ئایا بە گوێرەى سلێمانی و قەڵەمڕەوى بابان و رێبازى قادرى کە ئێستا بە پلەى یەکەم جێ نفوزى یەکێتی نیشتیمانی و بزووتنەوەى گۆڕانەو ئەم دووانەش هەردووکیان لە بنیادو سروووشتی پێکهاتن و دیدو روانینی دووریاندا هەمان شتن، جیاوازى نێوان یەکێتی نیشتیمانی و بزووتنەوەى گۆڕان هاوشێوەى جیاوازى نێوان تەکێکانی شێخانی سلێمانی و شێخانی قادرکەرەم و شێخانی کەسنەزان و شێخانی هیران و شێخانی چوێسەیە. ئایا لەم زەمینەیەدا کە لە ژێر هەژموونی گوتارى قادریدایە، کە گوتارێکە پەیوەست بە ناوەندى دەسەڵاتی ئیسلامیەوە کە لەسەردەمی میرنشینی باباندا ئەو ناوەندە پایتەختی عوسمانی بوو، ئێستاش ئەو پایتەختانەیە کە نوێنەرایەتی ئیسلام دەکەن کوردستانیان داگیرکردووە، ئەگەرچی ئێستا ئیسلامیبوونەکە کەوتووەتە خزمەتی ناسیونالیستی نەتەوەکانی ئەو دەوڵەتانەوە. بە گوێرەى باشوورى کوردستانیش مەبەست دەوڵەتی عەرەبی ئیسلامی عێراقە. ئایا لەم ریفراندۆمەدا کە مەبەست بیستنی دەنگی کوردە بۆ دابڕان لەو ناوەندە، ئاستی دەنگدان چۆن دەبێت؟ ئاشکرایە ئەو دەنگدانە تەنانەت ئەگەر کار بە ئەنجامەکەى بکرێت یان نەکرێت یەکەمین جارە، کورد بە دەنگی خۆى بڕیارى چارەنووسی خۆى بۆ دابڕان یان بۆ مانەوە بدات. ئایا رێژەى بەشدارى و دەنگی بەڵێ لەم شارەدا چۆن دەبێت؟ بە تایبەتی ئەوە ئاشکرایە سلێمانی کە مێژووەکەى نزیکەى 233 ساڵە، وەکو پێشەنگی کوردایەتی و رۆشنبیرى و پێشکەوتن لە کوردستاندا سەیر دەکرێت. هەربەو پێیەش دەبێ هەست و هوشیارى نەتەوەیی لەم شارەدا لە شوێنەکانی ترى کوردستان گەشەسەندوتر بێت و، دەبێ ئێستا لەم شارەدا بزووتنەوەیەکی ناسیونالیزمی هێند بەهێز هەبێت کە رابەرایەتی هەموو گەلی کوردو کوردستان بکات بە ئاراستەى سەربەخۆیی و پێکهێنانی دەوڵەتی نەتەوەیی. ئەمەش ماناى دابڕانە لەو ناوەندەى دەسەڵاتی ئەوانی تر بەسەر کورددا. ئەگەر لە روانگەى مێژوویی و، پاشخانی ئامادەبوونی ئەم شارەوە سەیر بکەین دەبێ جەماوەرى خەڵک بێ ئەوەى چاوەڕوانی گوتارى سیاسی حیزب و رێکخراوە سیاسیەکان بکات خۆى وەکو بزووتنەوەیەکی ناسیونالیستی و هەڵگرى گوتارى ناسیونالیزم رابەرایەتی هەموو جەماوەرى خەڵکی کوردستان بکات بۆ سەربەخۆیی و پێکهێنانی دەوڵەت. بەڵام ئایا لە راستیدا ئێستا سلێمانی بەم جۆرەیە؟ ئایا رابەرایەتی گوتارى ناسیونالیزمی کوردى لێرەوە دەکرێت؟ ئایا ئەوە ئێمەین، لێرەوە لە سلێمانی هەڵگرى پرۆژەى سەربەخۆیی و درووستکردنی دەوڵەتین، یان ئەسڵەن شتێک لەم شارەوە نابینرێت بە ناوى پرۆژەى سەربەخۆیی و دەوڵەت؟ کەواتە با بپرسین هۆکارەکە چیە؟ ئایا گرفت لە جەماوەرو خەڵکی شارو قەڵەمڕەوى بابان و جێ هەژموونی رێبازى قادریە؟ یان کێشەکە گوتارى سیاسی و کەلتوورى و عەقڵی لوتکەى هەرەمی حیزبی و دەسەڵاتی ئەم رووبەرەیە؟ بۆچی دەنگی لایەنگرى پێکەوەژیان لەگەڵ عێراقی شیعەو مانەوە لەچوارچێوەى عێراقدا لەم شارە پێشەنگەوە زیاتر دەبیسترێت لەچاو شوێنەکانی ترى کوردستان؟ ئایا بۆچی دەنگی داخوازى سەربەخۆیى و دەنگی لایەنگرى بۆ پێکهێانی دەوڵەت لەم شارە پێشەنگەوە لە هەموو شوێنەکانی ترى کوردستان نزمترو کزترە؟ ئایا بۆچی دەنگی دژایەتیکردنی ریفراندۆم و باسکردنی سەربەخۆیی و درووستکردنی دەوڵەتی کوردى لەم شارەوە بەرزتر لە شوێنەکانی ترى کوردستان دەبیسترێت؟ ئایا بۆچی زۆرێک لە رۆژنامەو ماڵپەڕو رۆژنامەنووس و کەناڵە تەلەفیزیۆنیەکانی ئەم شارو رووبەرەو نووسەرانی سیاسی ئەم جوگرافیایە بە مایکرۆسکۆپ بە دواى ئەوەدا دەگەڕێن کە راوبۆچوونى شۆڤێنیستە عەرەب و ئاخوندە ئێرانیەکان و کەمالیستە دەست سوورەکان بەخوێنی کورد بهێننەوە، کە چۆن دژایەتی سەربەخۆیی کوردستان دەکەن. چۆن دەگەڕێن بە دواى راى رۆژنامەنووس یان توێژەرێکی نائینسان و بێ ویژدانی هەستنەکردوو بە ئازارەکانی کورد کە دەشێ بەکرێگیراوى عەرەب یان تورک و فارس بێت و راپووچەکانی ئەوان بە دژى داخوازییەکانی کورد دەدەن بە گوێی هاووڵاتیانی سادەو داماوى کورددا، بۆ ئەوەى بە هاووڵاتیانی سادەى کورد بڵێن دەنگدان لە ریفراندۆمدا ترسناکە، خیانەت و ناپاکیەو ماستاوچێتی و کۆیلەێتیە بۆ بنەماڵەى بارزانیی. ئاخر با بپرسین ئەمە چ عەقڵێکە کە خۆى بە شۆڕشگێڕو ئازادیخوازو سەربەخۆیی خوازو سۆشیال دیموکرات و گۆڕانخواز بزانێت و بە هەزاران کوڕى فەقیرو هەژارى میللەتی بە شەهیدبوون دابێت، کەچی سەروەرى داخوازیکردن و کارکردن بۆ ریفراندۆم و سەربەخۆیی ببەخشێت بە بنەماڵەو حیزبێک کە ئەم خۆى نیوسەدە زیاترە دژایەتی دەکات؟. ئایا بانگەشەکەرانی بۆچوون و تێڕوانینی دژ بە ریفراندۆم لە کوێى بەرژەوەندییەکانی کورددا وەستاون؟ من حەقم بەوەوە نیە کە داخۆ ئەوەى ئێستا لە کوردستان باسی ریفراندۆم و سەربەخۆیی دەکات بە دڵمە یان نا، چاوەڕوانی ئەوەى لێ دەکەم سیستێمێکی بەڕێوەبردنی باش درووست بکات یان نا، بە نوێنەرو تەنانە بە دڵسۆزى گەلی دەزانم یان نا. هەرچەندە دەزانم کاتی قسەکردن لەسەر ئەم پرسیارانەش دێت. بەڵکو مەبەستم ئەوەیە کە ئەم پرسیارە واقیعیە لە خۆمان بکەین: ئایا کورد مافی ریفراندۆم و سەربەخۆیی هەیە یان نا؟ بێگومان ئەم پرسیارە پێویستی بە وەڵامدانەوە نیە چونکە وەڵامەکەى ئاشکرایە. کەواتە بۆچی ئەو هەموو بیانوو پاساوە دەهێنرێـتەوە بۆ دژایەتیکردنی سەربەخۆیی و پێکهێنانی دەوڵەتی کوردى. ئەگەر مەسەلەکە لەبەرئەوەیە کە پارتی و مەسعود بارزانی داواى ئەوە دەکەن و وەکو پرۆژەى ئەوانی لێهاتووە، ئەوە دەبێ ئێمەى سنوورى سەوزو نیلی، ئێمەى سنوورى قەڵەمڕەوى بابان و تەریقەتی قادرى سەرزەنشتی خۆمان بکەین و شەرممان لەخۆمان بێت، ئەوە لە بچووکی و هیچ لە بارانەبوویى ئێمەیە کە هەموو شتێک کەوتووەتە دەستی پارتی و بارزانی. ئەى مام جەلال و کاک نەوشیروان چەندین جار نەیاندەگوتەوە لە راپەڕیندا نێچیرڤان بارزانی بە خۆى و سیانزە کەسەوە هاتەوە، ئەى پێم ناڵێن چۆن بەو سیانزە کەسەوە ئاوا بوون بە خاوەنی بڕیارو دەسەڵاتیان بەسەر کوردستاندا سەپاند؟ ئایا ئەوە لێزانی ئەوان درووستی کرد یان نەزانینی ئێوە؟ ئایا ئەوە دەرئەنجامی ململانێی جەلالی و مەلاییە، یان سێبەرى ململانێی نێوان گوتارى قادرى و نەقشبەندیە؟ یان لاوازى هەستی نەتەوەیی دانیشتوانی ئەم رووبەرەیە؟ بێگومان ئەوە لاوازى هەموو سەرەکانی ئەم لایە نەک لاوازى هەستی نەتەوەیی و نیشتیمانی جەماوەرى خەڵکی ئەم رووبەرە. بەڵکو بە پێچەوانەوە خەڵکی خۆڕاگرو خەباتگێڕى ئەم رووبەرەى ئێمە قوربانی دەستی لاوازى سەرەکانیەتی کە لە پێناوى بەرژەوەندیە تایبەتیەکانی خۆیاندا، لە ئەنجامی لاوازى و هیچ لە بارانەبوویاندا شکۆى جەماوەرى ئەم رووبەرەیان شکاند، ئەو جەماوەرەى کە بەعس نەیتوانی شکۆیان بشکێنێت. ئێستاش دەیانەوێت بۆ مەرامی سیاسی خۆیان و بۆ رقی دوورو درێژى دووسەد ساڵی ئەو مێژووەى باسمان کرد، وا لە جەماوەر بکەن دژى ریفراندۆم و دژى سەربەخۆیی هەڵوێست وەربگرێت بۆ ئەوەى شکۆى نەتەوەییبوون و شکۆیی خەبات و خۆڕاگرى دوورو درێژو لە نەبەزین نەهاتوو لە جەماوەرى ئەم دەڤەرە بسەننەوە.
ئەگەر ئێمە بەراستی بڕوامان بە کوردو بە ئایندەى کوردستان هەیە ، ئەگەر بڕوامان بە سەربەخۆیی و درووستبوونی دەوڵەتی کوردى هەیە، کەس دەستی نەبەستووین، با بە کردار خۆمان بکەین بە خاوەنی پرۆژەى ریفراندۆم و سەربەخۆیی و بە پرۆژەى جدیتر بۆ سەربەخۆیی و بۆ درووستکردنی دەوڵەتی کوردى کێبڕکێی پارتی و بنەماڵەى بارزانی بکەین. بەڵام راستیەکەى ئەوەیە کە مللانێکە هێشتا لە سێبەرى ماملانێ و ناکۆکی نێوان رێبازى قادرى و نەقشبەندى، جەلالی و مەلاییدایە. سنوورى ئەملا هەڵگرى گوتارى قادرى و جەلالیە، ئەولاش هەڵگرى گوتارى نەقشبەندیە. پێکەوەژیانی ئەم دوو گوتارەش تاکو ئێستا جۆرێکە لە وەهم. لەم روانگەیەشەوە ئەگەر ئەم بۆچوونە لە جێگاى خۆیدا بێت ئاراستەى کارکردن بۆ مانەوە لە سنوورى گوتارى عێراقیدا کە هاوشێوەى گوتارى مانەوەیە لە چەقی دەسەڵاتی ئیسلامی سەردەمی رێبازى قادریدا، ئەوا ماناى وایە گوتارى باڵادەست جێگیرەو هەمان شێ،ەى رابردوو کاردەکات و بەو پێیەو لەژێر ئەو کاریگەرییەدا دەنگ و لایەنگری بۆ مانەوە لەپاڵ عێراقدا دەنگێکی بیستراو و دیار دەبێت. ئەوەش هۆکارى سەرەکیە بۆ ئەوەى هەر لە ئێستاوە لە وتارو لە کردارى راگەیاندن و رۆژنامەنووس و نووسەران و سیاسیەکانی ئەملادا بە ئاشکرا بانگەشەى بەشدارینەکردن لە ریفراندۆمدا و دەنگدان بە نەخێر ببیسترێت. کەواتە سەربارى ئەو هەموو قسەو کۆبوونەوانەى لەسەر ئاساییکردنەوەى باروودۆخی ناوخۆى کوردستان دەکرێت، من پێموایە ئەوەى لە کۆنەستی جەماوەرى سادەى جێ قەڵەمڕەوى قادرى و بابان و سەوز نیلیدا هەوڵی جێگیرکردنی دەدرێت، هێزو هەژموونی گوتارى رێبازى قادریە و ئەویش بە ئاراستەى ناوەندى دەسەڵاتی ئیسلامیە کە لە ئێستادا دەسەڵاتی ئەوى عەرەبی عێراقە بە گوێرەى کورد. بۆیە چاوەڕوانکردنی ئەوەى کە لەم قەڵەمڕەوەدا و لەم قۆناغەدا کە هێشتا ناسیونالیزم نەبووتە بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی ئەوتۆ کە هەموو دەسەڵاتە لۆکاڵیەکانی وەکو دەسەڵاتی خێل و عەشیرەت و بنەماڵەو رێبازى تەسەوف وحیزب رابماڵێت، ئەگەرى چاوەڕوانکراو ئەوەیە کە ریفراندۆم و مەسەلەى سەربەخۆیی و جیابوونەوە لە عێراقی عەرەبی لە قەڵەمڕەوى بابان و لە قەڵمڕەوى تەریقەتی قادریدا دەنگێک بەدەست نەهێنێت کە لە ئاستی ئەو ناوبانگ و مێژووى بەرخوردانەدا بێت کە خەڵکی سلێمانی و قەڵەمڕەوى بابان و جێ نفوزى قادرى و زەمینەى خەباتی یەکێتی نیشتیمانی لە ماوەى رابردوودا داویانە. ئەمەش سەرئەنجام دەبێتە جۆرێک لە شکاندنی شکۆمەندی شارو چیتر بوار بۆ ئەو شانازى پێوەکردنە ناهێڵێتەوە کە تاکو ئێستا هەموومان خۆمانی پێوە رادەوەشێنین و شانازى پێوەدەکەین. چونکە لوتکەى خەباتی کوردایەتی ئێستا گەیشتووەتە ئەوەى کە ریفراندۆم بکرێت لە پێناوى سەربەخۆیدا، باشە ئەگەر ئەم شارەو ئەم قەڵەمڕەوە بۆ سەربەخۆیى دەنگ لە شوێنەکانی ترى کوردستان کەمتر بهێنێت، ئیتر بەچ هێزو پاشخانێکەوە خۆمان بە پێشەنگ بزانین و شانازى بە کام شکۆمەندییەوە بکەین؟ ئایا لە بارێکی وەهادا کێ بەرپرسیار دەبێت لە شکاندنی شکۆمەندى شار؟ ئەو حیزبانەى کە خاوەن نفوزى ئەم رووبەرن و جێنشینی عەرشی بابانن و لەژێرکاریگەرى و هەژموونی گوتارى قادریدان، یان جەماوەرى سادەى خەڵک کە ئەوانی دەسەڵات و حیزب بە دوو جۆر دەیخەنە شوێنی دەروێشانی ئەوساى تەکێی قادرى. یەکەم بە برسی کردن و خراپ بەڕێوەبردنیان. دووەم بە کۆنترۆڵکردنی عەقڵ و مێشکیان هەرچۆن شێخ کۆنترۆڵی مێشک و عەقڵی دەروێشانی دەکردو دەکات، ئەویش لە رێگاى پەروەردەکردنی حیزبی و راگەیاندن و نووسین و قسەکردنی نوخبەیەک لە رۆشنبیرى حیزبی و پاشکۆحیزبی و هەڵوێستی ناجێگیرو دژبەیەکی بەردەوامی بەشێک لە بەرپرسانی ئێرەوە.
بێگومان ئاشکرایە ئەگەر ریفراندۆم بکرێت، بەشی ئەوە دەنگ بەدەست دەهێنێت کە پێی بگوترێت سەرکەوتن. گومانم لەوە نیە کە هەرچۆن ئێستا پارتی زۆر بە ئاسانی بەشێک لەبەرپرسانی ئەم دەڤەرەى ئەملا کە گۆرانی بە باڵاى شیعەو عێراقدا دەڵێن وەکو ناپاک و بەکرێگیراوى بێگانە نمایش دەکات، دواترو ئەگەر رێژەى دەنگدان لە جوگرافیاى سەوز نیلیدا بەرێژیەکی ئاشکرا کەمتر بێت لە جوگرافیای زەرد، پارتی ئەوە لە خزمەتی خۆیدا بەکاردەهێنێت و ئەوسا وێنەکە بۆ جیاکردنەوەى لایەنگرانى سەربەخۆیی و دژایەتیکەرانى سەربەخۆیی ئاسانترو ئاشکراتر بۆ ئەو بەرجەستە دەکرێت و رەنگە ئەوەش ببێـتە هۆى زیاتر پەراوێزخستن و بە پەراوێزبوونی قەڵەمڕەوى بابان و جێ نفوزى رێبازى قادرى و جوگرافیاى سەوزنیلی.