هێمن عەبدوڵا: سەرنجێک لەسەر ريفراندۆم.
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە
ريفراندۆم وەك پرسيكى نەتەوەیى بۆ دياريكردن و برياردان لە ماف و چارەنوسى ميللەتيك گرنگى خۆى هەيە و، پر بايەخە. چونكە ئەم پرسە بەستراوەتەوە بە بۆچوون و ئنتيمايى تاك بە تاكى كومەڵگا. وە ئەم پرسەش بۆ برياردانە نەك بە تەنها بۆ زانين و بۆچوونى ميللەت. وە لەگەڵ ئەوەشدا بابەتى ڕيفراندوم هێندەى رەهەندى نەتەوەى هەيە، هیندە رەهەندى سياسي نيە. بەلام ئەگەر بێت و زەمينە سازيەكى باش و كودەنگيەكى سياسى و نیشتمانی لەسەر نەبيت، لەوانەيە نەك هەر ريفراندومەكە ئەنجامى وەك پێويست نەبێت، بەڵكو لە بەهاو بايەخى پرسەكەش كەم بکاتەوە.
لەم ريفراندمەدا بەجاريك ميللەتیان بەسەر دوو بەرەيا دابەش كردووە، لەگەل ئەوەشدا ڕەنگى حيزبايەتى و مۆركى خاوەنداريتى پرسەكەشيان زەقتر كردووەتەوە. لەبەر ئەوەشە كاتێك پرسێكی نەتەوەیی دەكرێت بە حيزبى، گەورەیى خوى لە دەست دەدات و بچوك دەبێتەوە و، زۆربەی کەسە نەتەوەییەکانى دەرەوەی حیزب، دژى دەوەستنەوە. ئەويش لەڕێگەى بە سياسەتكردن و ئاراستەكردنى باوەریی ميللەتەكە بەرامبەر بە پرسەكە.
هەميشە كاتيك دەتەوێ شتيك بگۆريت لە قوناغيكەوە بچيتە ناو قوناغيكى تر، دەبى قوناغى داهاتووت باشتر بيت. چونكە سروشتى مروڤ وايە، هەتا لە قوناغى خراپیشەوە نايەوێ گورانكاريەك بكات بچێتە قوتاغیكى خرابترەوە. واتە ناتوانيت گۆرانكارییەك بكات، گەر دەستکەوتی جیاوازترو باشتریی نەبێت.
بە دريژاى تيپەربوونى ماوەى حوكمرانى كوردى، هێندە وێنە و سيمايەكى ديموكراسی باشيان پيشانى دەرەوە و ناوخۆ نەداوە، كە پێمان وابێت قوناغيكى باشتر و جياوازتر دەهێننە كايەوە. ئەوەى گرنگ بێت لێرەدا بۆ كوكردنەوەى راو و سەرنجی ميللەت و ئاراستەكردنيان بە يەك ئاراستە ئەوەیە، کە كەیی و چۆن و بەچى پلانيك ريفراندم دەكرێت؟،
سەرەتا ئەگەر باسى چونيەتى بكەین، ريفراندوم ئاكام و ئەنجامى نابيت، ئەگەر لە ديوەخان و بەچەند سياسی و بازرگانێک برياریى لەسەر بدرێت، خو ئەگەر دەنگى زورينەش بيهێنێت، چونكە سياسيەكان و حيزبيەكان تعبير لە بۆچوونى هەموو ميللەت ناكەن. بەوەش شەرعيەتى باشی نەتەوەیى نابيت، چونكە ريفراندومەکە برياردانە لە چارەنوسى نەتەوەيەك ياخوود زياتر لە سنوريكى ديارى كراودا، بۆيە بۆ ئەوەى ڕۆحێكى نيشتمانى و ياسایى زيندووى هەبێت، دەبى لەژێر چاودێریى پەرلەمان و بەو ياسا و ريسايانە بێت، كە دەزكا شەرعيەكان بەرهەمی بێنن، بۆ ئەوەی دوور بێت لە موزایەداتی سیاسی. جگەلەوەش، ئەم پرسە بە كەسانى لێهاتوو شارەزا و دڵسوز و دەستباك، بەریوەچێت، ناكريت كەسانيك برياریى لێبدەن و ببن بە خاوەنى، كە ڕۆڵيان هەیە لە خراپكردنى ژيانى خەلك و بێريزىكردن بە پيرۆزيەكانى مروڤ و سەروەرى ياسا.
ريفراندوم وەک پرسێكى گرنگ بە كەسانى نەخوينەوار و تەسك بيرو كاڵفام و خۆپێ بەرزتر لە ياسا و بۆچوونى ئەوانیتر ناكريت. لەبەر ئەوە بەهەموو مانايەك ريفراندوم بە ياریى پێكردن و زانينى بۆچوونى هاولاتيان ناكريت. تەنها بۆ برياردان نەبێت، وە بۆ ئەوەشى ئەو پرسە، دواجاريش بريارەكە شەرعيەتى ياساى و نيشتمانى وەربگرێت، دەبى بەو كەسانە بكرێت كە شەرعيەتيان لە خەڵكەوە وەرگرتووە، چونكە ئەگەر وانەبێت نابيت بە جێگاى بايەخى دەوڵەتانی ناوچەکەو جیهان. لە ناوخۆشدا دژ و نەياریى زۆریی دەبێت.
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە