ئەبوبەکر جاف : دەوڵەتی نەتەوە ، نەتەوەی دەوڵەت .
ئەزمونی ئێمە لە فەرەنسا ، لە ناو جەرگەی حەزارەت و لانکەی شۆڕش و بزوتنەوەو تەوژمە ئینسانگەراو چەپ و سەندیکایی ، لە ناو کۆمینێتییەک کە باس لە لایسیتێی ئیکسترێمیست و دەوڵەتێکی لایکی پەڕگیر دەکرا ، لە ناو ئەزمونی ناسیۆنالیزمی فەرەنسیی،قوتابخانەی کۆمیونێتێی فەرەنسی ، قوتابخانەی ناسیۆنالیزمی فەرەنسی ، لە سەر بنەمای (هاوڵاتبون) بەند بوو.. ئەبوایە وا بایە.. ئەگەر جۆرێک لە ئیرادەو غرورو کبریا لە ناو قوتابخانەو ئاراستەی ناسیۆنالیزمی ئەڵمانیادا هەبێت لە ئاستێکی رۆمانسیانە و ئیدیالیانە سرشتی تر بوو بە بەراورد بە فەرەنساو مێژووی شۆڕش و بزوتنەوە بەرهەڵستکارییەکان.مەبەستی ئێمە بۆ فەرەنسایەک لە دەیانوشێنەوە بەڵام جیاواز لە ئاراستەی ئەڵمانی ( جێرمەنی) دەیکردیتەوە بە فەرەنسی؟ بون بە فەرەنسی لەسەروبەندی ئەم هەموو پۆستەدا ، پۆست دەوڵەت ، پۆست نەتەوە ، پۆست شۆڕش ، پۆست پیشەسازی ، پۆست مۆدێرن …
لە ناو بانگەشەو لە میانەی بانگەشەکردن بۆ ئاوابونی دەوڵەتی تۆتالیتاری و دەوڵەتی نەتەوە.. ڕۆژانەو بگرە بە چرکەساتیش بەر فەرەنسیبون دەکەوتین .. کۆمیونێتێ لە سەر بنەمای ” هاوڵاتی بون ” لە سەر بنەمای ئینسان و هاوڵاتی گەردونی درۆیەکی گەورە بوو تەنیا لە ناو ” خەیاڵی کانتدا” بوو ، زیاتر بڕی نەکرد ، بەردەوام ، بێ بڕان و بێ بچڕان و بێ ئەوەی بهێڵن نەفەسێک بدەیت داوات لێ دەکرا فەرەنسی بیت ، دوات لێ دەکرا ببیت بە فەرەنسییەک ، ئەم داوەیە لە لایەن دەزگایەکی تایبەت و دیاریکراوەوە نەبووە ، ئەم دازایە ، ئەم خواست و ئیرادەی بە فەرەنسیبونە لە ناو کۆی دەزگاو کۆی پەیوەندی دەزگاکاندا هەبوو ، کارێکت دەکەوتە ئەو سێنەرانەی کاریان دەدۆزییەوە ، ( نامۆیی و غەریبی ) ناوەکەت بەس بوو ، موحەمەد ، ئەبوبەکر ، عومەر . عەلی… کە تۆ کارت دەستناکەوێت ، یان ئەگەر بە هەزاران و هەزاران هەوڵ و ماندو بون کارێکت دەستکەوتبا ، ئەوا کاری پلە سێ و پلە چوار بوو.. دەیان دەزگای ئەکادیمی و زانکۆیی هەبوو مافی ” بیانییەک ” نەبوو خەونیشی پێوە ببینێت ، هەزاران جۆرو کاتیگۆری کارکردن هەبوو بۆ من و ئەوی بیانی نەبوو بە نزیکی ئەو شوێنانەشدا رێ بکات ، پێش هەموو شتێک ” فەرەنسی بون “. بێ ماناترین قەسە ئەوەبوو کە تۆ ” ناسیۆنالێتێ” و ناسنامەی فەرەنسیت هەبێت ئیتر خەیاڵت جەم بکەیت و بەو ئاسودەییەوە سەر بنێیتەوە ، کە ئیتر تۆ لە دەروەی ” کەوانە ” بیت . ئەگەر بڵێیت ئیتر بەم ناسنامەوە هەمان ئیمتیازات و ماف و ئەرکی فەرەنسییەکەم هەیە ، توشی وەهم بویتە . تۆ تا ئەمریت ڕۆژهەڵاتییەکیت ، موسوڵمانێکیت ، نا – ئەوروپییەکیت ، نا – فەرەنسییەکیت .. خواست و ئیرادەیی هێزە ناسیۆنالیستە فەرەنسییەکان فۆرمی تری هەبو ، پردو هێڵی تری هەبوو ، زۆر شاراوە ، زۆر نهێنی ، بە دەزگاییکراو ، بە ئەقڵانیکراو … هیچ نەبێت ئەو شوێنانەی کە تۆیان تێ فڕێ دەدا بۆ کارکردن و بۆ نیشتەجێبون ، تەنیا ئەمە بەس بوو کە تۆ ” جیایت ، جیاوازیت ” تۆ ئەبێت تێکەڵ نەبیت .. ئەگەر زانایەکی زمانی فەرەنسیش بایەیت شێوازی قەسکردن و ” فۆنەتیکت ” بەس بوو کە تۆ نابیتە فەرەنسی .. ئەمە تەنیا ئیرادەی هێزی ڕاستڕەو ڕاستڕەوی پەڕگیرو ناوەڕاستگەراکان نەبوو ، ئەمە ئیرادەو خواستی چەپی چەپ و چەپی ڕادیکاڵ و چەپی میانڕەو چەپی پەڕگیریش بوو … چون لە کۆتایدا ئەمانە هەمویان فەرەنسین … ئەمەوێت چی بڵێم ؟
هاوڵاتی گەردونی ، مامەڵکردن لە گەڵت لە سەر بنەمای هیومانیسیتیانە ، لە سەر بنەمای هەڤاڵبەندی ، لە سەر بنەمای دەۆڵەتی هاوڵاتیبون .. درۆیەکی گەورە بوو ، لە باشترین دۆخدا گەمەو دروشم و یاری هێزەکان بو بۆ ئەوەی تۆ ئەم ” غوبن و ئیحساسە ” ناوەکییەت نەکەیتە هێڵی بەرهەڵستکاری و بەرەنگاری .. بەڵکو ئەمانەش ، بە تایبەت هێزو بزوتنە چەپ و هیومانیست و ئینسانگەراکان ، کەنیسەوکان .. هەر پنتێکی تر،خراپتر و کارەساتاویتر لە ڕاستڕەو ناسیۆنالیست و موحافزکارەکان تۆیان تێکەڵدەکردەوە بە هێڵەکانی فەرەنسی بون . ئەوانەی لێرە باس لە دەوڵەتی هاوڵاتی و دورە دەستی دەوڵەت لە کاروباری ئینسانەکان ، قەتیسکردنی دەوڵەت تەنیا وەک ئەوەی کاری ڕایکردنی شئونی گشتی و ڕێکخستینی پەیوەندی ئینسانەکان و ڕێگری بێت لەوەی ململانێ و بەرژەوەندییەکان بەر یەک نەکەون ، درۆیەکی گەورەیە ، وەهمێکی ئاخێنراو بە ئیدۆلۆژیا.. تەواو بە پێچەوانەوە ” دەوڵەت ” خۆی کاری جیاکردنەوەو جیاوازیکردنی و پۆلێنکردن و تەعریفکردنی فەرەنسی/ نا فەرەنسی بوو .
