ڕەسوڵ بۆسکێنى : ڕزگارکردنى موسڵ و مەترسى شەپۆلێکى ترى ئاوارەبوون .
کۆچى عەرەب وەک تەعریب و بەڵایەک بۆ کورد
دواى سەرهەڵدانى داعش تا ئەم دواییانەش لەسەر زارى زۆرێک لەبەرپرسانى ئەمریکا و ئەوانى تریش باس لەوە دەکرا شەڕى داعش شەڕێکى درێژ خایەن دەبێت ، بەڵام بەهۆى گۆڕانکارى لەبارودۆخى ناوچەکە ئەو پێشبینیانە گۆڕان و بەپێى سەرنجەکان ڕزگارکردنى موسڵ و دەرکردنى داعش پێش خراوە ، وەک تێبینى دەکرێت ئەمریکا لە ڕزگارکردنى موسڵ وە پەلە کەوتوە ، ماوەیەکە بەرپرسانى ئەمریکا لەگەڵ کورد و لایەنە عیراقیەکان شێلگیرانە لە گفتوگۆ دان دەربارەى ڕزگارکردنى موسڵ ، لەمانگى ڕابردووشدا کۆبوونەوەیەک لەو باریەوە بەبێ کورد لە ئەمریکا ئەنجام درا ، دیارە ڕزگارکردن و دەرهێنانى موسڵ لەژێر چنگى داعش وەک دووەمین گەورە شارى عیراق و دووەمین پێگەى داعش کارێکى ئاسان نیە ، هەرچەندە هێزە عیراقیەکان بەپێشمەرگەشەوە بەهاوکارى ئەمریکا و هاوپەیمانان دەمێکە لە ئامادەکارى دان ، بۆیە چاوەڕێ دەکرێ گورزێکى کوشندە بەمەستى کۆتایى هێنان لەداعش بدرێ ، بێ گومان داعش ئەوەندەى بۆى بکرێ تا دوا هیوا و دوا هەناسە بەرگرى دەکات ، چونکە موسڵى لەدەست بچێت هیچ دوورنیە مەرگى یەکجارى نزیکتر بخاتەوە ، لەنێوان هێَزى داعش و دژە داعش گوشارێکى لەڕادەبەدەر و مەرگهێن دەکەوێتە سەر دانیشتوانى شارى موسڵ ، ئەوان بۆ دەرباز کردنى گیانیان ئەگەر هیچ چارێکى تریان نەبوو کۆچ و ئاوارەیى هەڵدەبژێرن ، ئەوەى مەبەستى ئەم وتارەیە مەترسى ئاوارەبوونى شەپۆلێکى دیکەى دانیشتوانى شارى موسڵە ، دیارە ئەوان نایانەوێ پەنا بەرنە لاى وڵاتانى عەرەبى برا و هاوڕەگەزیان ، ئەگەر ڕوو بکەنە بەغدا و شارەکانى ترى خوارووى عیراقیش هیچ دوور وەکو جارى پێشوو لەکاتى ڕزگارکردنى فەلوجە و ئەنبار دەسەڵاتى شیعە لەناوەند ڕێگایان نەدات ئاوارە سوننەکان بچنە بەغدا و شارەکانى ترەوە ، ئەو بژاردەى دەمێنێتەوە ئاوارە عەرەبە سوننەکان ڕووى تێ بکەن هەرێمى کوردستانە ، لەپرسێکى وا گرنگدا هەرێمى کوردستان هەڵوێستى چى دەبێت ، هەوڵدەدات لە کەمپەکانى نیشتەجێ بوونى ئاوارە نیشتەجێیان بکات ، بۆ ئەوەى بتوانرێ کۆنتڕۆڵ بکرێن ، یاخود وەکو جارانى پێشوو بێ خەم و خەیاڵ وازیان لێ دێنێ بەئارەزووى خۆیان کام شار و گوندى کوردستانیان مەبەست بێ تێیدا نیشتەجێ بن ، مایەى نیگەرانیە حکومەتى هەرێم بێ خەم دانیشێ و ئاوارەکانى موسڵ هەر کوێیان بوێ تیا نیشتەجێ بن ، چونکە کورد معاناتى زۆرى لەگەڵ کۆچى عەرەب بۆ نیشتمانەکەى هەیە ، لەسەرەتاى سەدەى ڕابروو بەناوى جیاجیاى وەک لەوەڕگا و پاراستنى ئاژەڵەکانیان هاتنە حەویجە و دەشتەکانى خوار کەرکوک نیشتەجێ بوون و بۆ ئەبەد نەڕۆیشتنەوە ، ئێستا دواى تەعریب بوونى ئەو ناوچانە هەنگاوى ورد و ژیرانەى کوردى دەوێ بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەم کێشەیە ، بەدرێژایى دەسەڵاتى حکومەتە یەک لەدواى یەکەکانى عیراق ئەمە بەردەوام بووە ، لە دواى لەناو چوونى ڕژێمى بەعسیش لەعیراق ، مامەڵەى نەشیاوى پێکهاتەکانى عیراق بووە هۆى سەرهەڵدانى دۆخێکى ناجێگیر و تەنگژەى سیاسى و کێشە و جەنگە تائیفیەکان چڕ بوونەوە ، بەتایبەت باڵا دەستى شیعە و سەرهەڵدانى کێشە مەزهەبى و تائیفیەکان، ئەمەش بووە هۆى کۆچ کردن و ئاوارە بوونى عەرەبە سوننەکان بۆ وڵاتانى تر و بەشێوەیەکى سەرەکى ڕوویان کردە هەرێمى کوردستان ، لەگەڵ هەڵایسان و گەرم بوونى کێشە تائیفیەکان و تەشەنە کردنى بۆ هەموو ناوچە سونەنشینەکان بەشێوەیەکى بەربڵاو کۆچى عەرەبە سوننەکان بەرەو کوردستان دەستى پێ کرد ، دۆخى ناجێگیر و وێرانکارى کوردستان لە ڕابردوو ، ئەم لێشاوەى کۆچى ئاوارە بۆ کوردستان کۆمەڵێک کێشە و گرفتى سیاسى، کۆمەڵایەتى ، ئابوورى ، دیموگرافى ، ئاینى ، کەلتوورى و نەتەوایەتى بۆ هەرێمى کوردستان بەدواى خۆیدا هێنا ، ئەمەش مەترسى گەورەى بۆ سەر ئاسایشى نەتەوەیى کوردستان لێ چاوەڕێ دەکرێت.
ئەوە ڕاستە لەڕووى پابەندبوونى هەرێمى کوردستان لە عیراقى فیدڕاڵ وەک هەرێمێکى ناو چوارچێوەى عیراق ، تائێستا هەرێمى کوردستان لەڕووى دەستوورى و یاساییەوە بەشێکە لەعیراق بەپێى بنەماکانى دەستوور هەر هاوڵاتیەکى عیراق ئازادە لەهەر شوێنێکى عیراق نیشتەجێ بێت ، لەلایەکى تریش وەک پاراستنى بنەماکانى مافى مرۆڤ دەسەڵاتى فەرمانڕەوایى هەرێمى کوردستان ناکرێت ڕێگا لەو لێشاوى ئاوارەى عەرەبى سوننە بگرێت بۆ کوردستان ، چونکە لەلایەک کورد خۆى وەک نەتەوەیەکى سۆزدار و میواندۆست یان بابڵێم شەرمن بەرامبەر بە غەریبە ناتوانێت دەرگا لەو کەسانە بگرێت لە ناچارى دا ڕوویان لێناوە ، لەلایەکى دیکەش بەپێى جاڕنامەى جیهانى مافەکانى مرۆڤ و پڕۆتۆکۆڵە پەیوەستەکانى بەمافى مرۆڤ هەموو کەس مافى خۆیەتى سەفەر بکات و بەئارەزووى خۆى شوێنى نیشتەجێ بوونى هەڵبژێرێت ، بەڵام بەهۆى کەمتەرخەمى و پشتگوێ خستنى ئەم بابەتە پشێوى و ناڕێکیەکى زۆرى بەخۆوە بینیوە ، ناکرێت بەهۆى پاراستنى مافى مرۆڤ کێشەکانى ناوخۆى هەرێم و بارى دیموگرافى کوردستان لەبەرچاو نەگیرێت و بکەوێتە ژێر هەڕەشە، بەهۆى بوونى جەنگ لە سنوورەکە پێویستە لەم بارودۆخەدا هەموو ئەو بڕگە دەستووریانە ڕابگیرێت کە دەبنە هۆى گۆڕینى دیموگرافى کوردستان و هەڕەشە بۆ سەر ئاسایشى نەتەوەیى کوردستان .
حکومەتى هەرێم پێویست بوو هەر لەسەرەتاوە کەمپى نیشتەجێ بوون و شوێنى تایبەتیان بۆ دروست بکات بۆئەوەى لە شار و شارۆچکەکان تێکەڵ بەهاووڵاتیانى کوردستان نەبن ، بۆ ئەوەى ئارامى شارەکان تێک نەچێت ، لەڕاستى دا لەهیچ شوێن و وڵاتێکى دنیا ڕێگا نادرێت ئاوارە بەئارەزووى خۆیان کوێیان بووێت لێى نیشتەجێ ببن و لەگەڵ خەڵکى شارەکان تێکەڵ بن . بۆ هەرێمێکى بچووکى دانپێدانەنراوى وەک باشوورى کوردستان خۆى چوار ملێۆنێکە نزیکەى سێ ملیۆن ئاوارەى عەرەبى هەبێت ، زۆربەشیان لەوانەن لەسەردەمى ڕژێمى پێشوو ئاوڕیان لێ دراوەتەوە و پارە و سامانیان هەیە ، هیچ شتێکیش ڕێگرنیە لەوەى مڵک و ماڵ بەئارەزووى خۆیان بکڕن ، لەکاتێکدا هاووڵاتى کورد بەرامبەر بە شتە نەتەوەییەکان بێ باک و خەمساردە ، دوور نیە ئەو عەرەبانەش بەپێى ڕێنمایى خەڵکانى شۆڤێنى عەرەب بەپلان لەو کارەیان مەبەستى تایبەتى خۆیان هەبێ ، کار بەم شێوەیە بڕوات پاشى چەند ساڵێکى تر کورد لەسەر خاکى خۆى دەبێت بەکەمینە ، ئەگەر کوردستان سەربەخۆ بوایە و خاوەن سیادەى دەولى بوایە وەک کوەیت و ئیماڕات و قەتەر و وڵاتانى تر وەک دەڵێن ڕێژەى نەتەوە بیانیەکانى تێدا لەخەڵکى خۆوڵاتى زیاترە ، ئەوە قسەیەکى تر بوو ، چونکە لاى ئەوان هەموو شتێک بە هێزى یاسایى و سیاسى و ئەمنى ڕێکخراوە و خاک و زمان و کەلتوور و هەموو شتێک وەکو خۆى پارێزراوە ، لە کوردستانى باشوور سەرەڕاى ئەوەى سەربەخۆ و خاوەن سیادە نیە لەناو سیاسەتى ئاڵۆزاوى لایەنە سیاسیەکان دا هەر یەکێکیان بەدژى ئەوەى تر بەزیانى خۆشى کار دەکات ، هەموومان ئەوە دەزانین لە دروست کردنى عیراقەوە تا ئەمڕۆ تەعریب بەردەوامە بەهەموو حکومەتە جیاوازەکانەوە ، جارێک وەکو شوێنێکى سەرنج ڕاکێشى گەشتوگوزارى و کشتوکاڵ ، جارێکى دیکەش بۆ گەڕان بەدواى لەوەرگا بۆ ئاژەڵەکانیان ، ڕووبەرێکى زۆر تەعریب کرا کە خاکى کورد خۆیەتى و ئێستا بە ناوچە جێ ناکۆکەکان ناسراوە ، سەرەڕاى ئەوەش ئەمڕۆ لە کوردستان ژیانیشیان لە ئەمان و ئارامى دایە . لەلایەکى تر هاتنى ئەو ڕێژە زۆرەى عەرەب هۆکارێکە بۆ زیاد بوونى توندوتیژى لەڕووى کەلتوورى و جەستەیشەوە ، چونکە ئەوە ئاشکرایە عەرەب لەژێر کەلتوورى توند و تیژى و وتارى دینى توندڕەوى دان ، دەبنە هۆى چاندنى کێڵگەیەکى بەرینى توندڕەوى نموونەى زۆریشمان لەتەقینەوە و کارە توندوتیژیەکان لەسەرانسەرى دنیا هەیە . هیچ نەتەوەکیش ئەوەندى کورد خێرا نیە لەوەرگرتنى کەلتوورى بێگانە و فەرامۆش کردنى خاک و زمان و کەلتوور و نەتەوەى خۆى .
لەم بابەتەدا ڕوون کردنەوەى کارەکان ماناى ڕەشبینى و نەویستن نیە ، بەڵام مایەى سەرسوڕمانە عەرەبێک لەو هەموو نیشتمانى عەرەبە تەعریب کراوەى وەک خۆیان دەڵێن لەکەنداوەوە تا ئوقیانووس ناچێت بەلاى دا ، بۆ نموونە عەرەبێکى دانیشتوى شارى ڕومادى جیاوازى خاک و زمان و کەلتورى لەگەڵ ئەردەن ئەوەندە نیە و پێویستى بەهۆکارى گواستنەوەش نیە ، تەنیا هێڵێکى سنووریە و دەتوانێت بچێت بەئارەزووى خۆى لە وڵاتى هاونیشتمان و هاوزمان و هاوکەلتوورى خۆى دا بمێنێتەوە ، کەچى ئەو هەموو ئازار و مەینەتى و منەتى ڕێگا و گواستنەوە هەڵدەگرێ بۆ ئەوەى بێتە کوردستان ، باشە پێى وایە نەتەوەى کورد میوان پەروەرە و گیانى لەناو کورد پارێزراوە ، بەڵام ئەگەر دێتە کوردستانیش پێویستە لە ژێر چاودێرى و لە کەمپى تایبەت بەئاوارە دا ڕێک بخرێن، بۆ ئەوەى کۆنتڕۆڵ بکرێن و بەباشترین شێوە مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت ، نەک بەم شێوە پەرت و بڵاوەى لە هەرێم پەیڕەو دەکرێت ، دوورترین گوندى کوردستان کەکورد لەبەر بێباکى و بێ خەمى خۆى چۆڵى کردووە ، کەچى عەرەبى ئاوارەى لێ نیشتەجێیە ، پێویستە بەرپرسانى هەرێم ئەم کێشەیە زۆر بەجدى وەر بگرن و لەکاتى ڕزگارکردنى موسڵ و ئاوارە بوونى دانیشتوانى شارەکە و هاتنیان بەرەو هەرێمى کوردستان لە کەمپى تایبەت بەئاوارەکان نیشتەجێ بکرێن ، نەک بەئارەزووى خۆیان کوێیان بوێت تێیدا نیشتەجێ بن . نیشتەجێ بوونى هەڕەمەکى ئاوارەکان سەرەڕاى ئەو کێشانەى ئاماژەمان پێدا چەندین کێشەى ترى لێ دەکەوێتەوە .
