بەهرۆز جەعفەر: قەرزو نەوت لە سێبەری سیستەمی ئابوریی جیهانی دا.

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

تێبینی: ئەم بابە لە ساڵی 2015 دا نوسراوە، بەڵام لەبەر گرنگی ئێمەش لەسەر داوای نوسەر بڵاومان کردۆتەوە

دامەزرێنەری كۆمپانیای فۆردی جیهانی بۆ ئۆتۆمبیل “هنری فۆرد” ئەڵێت: ئامانجمانە، كە خەڵكی تێــنەگەن سیستەمی بانكــی ئێمە چۆن كارئەكات، خۆ ئەگەر زانییان ئەوا سبەی بەیانی زوو شۆڕشێك هەڵئەگیرسێت.

با بزانین، ئەم كۆمپانیا جیهانیانە چۆن كارئەكەن، ئەوە چۆنە كە: كۆمپانیای دانا غازی ئیماراتی و، هەردوو كۆمپانیای (نەفت هیلال) و (پیرل پترۆلیوم) دۆسیەیەكیان لەدادگای لەندەن كردۆتەوە، داوای (11) ملیار دۆلار لەحكومەتی هەرێم ئەكەن ؟!. (3) ملیاری دیكەیان بردووەو، ئینجا (5) ملیاری شیرینی نەوتەكەش دیارنیەو.ئەوترێت هەرێم (16) ملیاریش قەرزارە و، بەنیازە قەرزی دەرەكی دیكەش بكات و…. هەتا دوایی.. ئەمانە بەپێی پۆلێن كردن هەریەكەیان ئەچنە خانەیەكەوەو مانای خۆیان هەیە.

یەكەم: سیستەمی ئابووریی جیهانی

سیستمەمی ئابووریی، كۆمەڵێك دامودەزتگای كۆمەڵایەتيیە، مامەڵە لەگەڵ: بەرهەم، دابەشكردن، بەكاربردن(استهلاك)ی شتومەكدا ئەكات، لەچوارچێوەی كۆمەڵگەیەكی دیاریكراودا، ئینجا سیستەمی ئابوورییش (4) جۆری هەیە: ئابووریی ترادیشناڵ (تەقلیدی). كەسیستەمێكی خۆپارێزوی داخراوە، چالاكی و بەریەككەوتنێكی لەگەڵ ئەوانی تردا نییە، لەبەرانبەردا ئابووریی بازاڕ (ماركێتینگ) كە سیستەمی بازاڕ و ئابووریی گڵۆباڵ و ڕایەڵەیەكی جیهانییە (لیبراڵیەتی ئابوورییە). جۆری سێهەم ئابووریی تێكەڵە، پاشان ئابووریی قیادە (Command Economic) هەیە.

بەگشتی، سیستەمی ئابووریی كاتێك بوو بە جیهانی كە: جەنگی جیهانی دووەم كۆتایی هات، ڕێكخراوی نەتەوەیەكگرتوەكان دامەزرا، ڕێكخراوی تایبەتمەندو جۆراوجۆر هاتن، بەدوای ڕێككەوتنامەی (بریتون وودز- Bretton Woods )دا سندوقــی دراوی نێودەوڵەتی و بانكی جیهانی دروستبوو، سكرتاریێتی گات (GAT) بۆ چاودێریكردنی سێ پایە گرنگەكەی سیستەمی ئابووریی جیهانی (پارە، بانك، بازرگانی) پێكهات (1). ئیتر بەرەبەرە سیستەمی نێودەوڵەتی بوو بە سیستەمی جیهانی ؟. (سیستەمی نێودەوڵەتی) یانی: كارلێكردنی وڵاتانی جیهان لەگەڵ یەكتر، (سیستەمی جیهانی) یانی: كارلێك و بەریەككەوتن لەنێوان یەكە جیاوازەكاندا، بۆ نموونە: دەوڵەت لەگەڵ كۆمپانیا فرەڕەگەزەكان، دەوڵەت – دەوڵەت، یان لەگەڵ ڕێكخراوە جۆراوجۆرە جیهانیەكان و… تاد.

لێرەوە، دەرئەكەوێت، ئابوورییەكی پێشكەوتوو نییە بەبێ سیستەمێكی بانكی پێشكەوتوو، یان سیستەمێكی پیشەسازیی و كشتوكاڵی و بەرهەمهێنان و ئاڵوگۆڕ و… تاد. مادام ئابووریی هەیە، ئەبێت سیستەمیش هەبیت. با بزانین ڕەهەند و لێكەوتەكانی ئەمە چییە؟. چۆن لەسیاسەتدا كەمینەیەكی فەرمانڕەوا و زۆرینەیەكی مەحكوم و ژێر دەستە هەیە. ژان ژاك ڕۆسۆ لایوایە: خەڵكی هەموویان كوتەكێك ئەدەنە دەست چەند كەسێكی كەم و تا داركارییان بكات. لە ئابوورییشدا بەدڵنیایی هەزاران تاوانی گەورە گەورە هەن، لەم تاقیگەیەی خۆماندا، بە پێــی توانا پەییان پێــدەبەین.

دووەم: نرخی نەوت و بەهای دۆلار ($).

نەوت و غازی سروشتی كۆڵەگە گەورەكەی وزە/ ن لەجیهاندا، بەستنەوەیان بە سیستەمی بانكیەوە ئەوەیە: لە سەرەتای جەنگی جیهانی یەكەم (1914) ەوە تا ئەم چركەساتە (نەوت و غاز) لەبازاڕەكانی جیهاندا، بەنرخترین كاڵایەكە كە ڕیزبەندیی یەكەمیان داگیركردووە. لەبەرانبەریشدا بەڕێژەی (90%) ی بازاڕەكانی جیهان مامەڵە بە دۆلار ئەكەن، گرفتەكە لەوێدایە ئەو وڵاتانەی نەوت ئەفرۆشن، دۆلار وەرئەگرن. بۆیە تا نرخی نەوت بەرزبێتەوە، بەهای دۆلار دائەبەزێت، نرخی دراوەكانی تریش بەرزئەبێتەوە. بۆ ؟. چونكە فاتورەی زیاتر بۆ ویلایەتە یەكگرتوەكان ئەڕواتەوە، بەهۆی تەسلیمكردنی ئەو فاتورە (وەسڵ)انەشەوە، تووشی كورتهێنانی بودجەی پارەپێدان (العجز فی میزان المدفوعات) ئەبنەوە (٢). ئێ هیچ وڵاتێكیش ناتوانێت بە ئارەزووی خۆی پارە چاپ بكا و زۆریشی لێـبخاتە بازاڕەوە، چونكە هێزی كڕین (قوە شرائی) لەسەر پارەكە كەم ئەبێتەوە، ئەها ببینە ئەمریكا گەورەترین ئەو وڵاتانەیە قەرزارە، بانكەكانیشی پڕن لەپارە!. بۆیە لێرەدا تووشی ئەو دوالیزمەیە ئەبێتەوە، كە نرخی نەوت و بەهای دۆلار پێچەوانە بن.

پرسەكە ئەوەیە: لە یەكەمین ڕۆژەكانی (2016) داین و، حكومەتی عێراقی (1) بەرمیل نەوت ئەدات بە (29$) لەم بڕەش بە وشكی تەنها (9$) دۆلاری بۆ ئەمێنێتەوە؟. بە وتەی سەرۆك وەزیرانی عێراق “عەبادی” وڵاتەكەی زیاتر لە (4) ملیۆن فەرمانبەری هەیە(٣). جگە لەوەش هێندەی پارە بۆ كڕینی چەك و شوێنە مەزهەبی و ئاینیەكان و مردووەكان خەرج ئەكرێت، هیچ بودجەیەكی وا بۆ دامودەزتگای تەندروستی و پەروەردەو ڕۆشنبیریی و ئاوەدانكردنەوە نییە. لەناوەڕاستی (2014) ەوە بەهۆكاری جیاجیا نرخی نەوت بەردەوام لەدابەزیندایە، ئەو ڕێگایانەشی لەبەرانبەر ئەم شۆكە گەورەیە حكومەت گرتویەتیە بەر:

یەكەم: بەرزكردنەوەی ئاستی هەناردەكردنی نەوتە، عێراق لە (2015)دا ڕۆژانە (3،3) ملیۆن و سێسەت هەزار بەرمیلی ناردۆتە دەرەوە، بیكات بە 10 ملیۆن بەرمیل ئینجا ئەكاتە ئەو داهاتەی كە لەساڵی 2013 دا هەیبووە !. بەهەمان شێوە هەرێمی كوردوستانیش لەڕووی سیاسیەوە دەستی لە مەركەز ششتووە، سەربەخۆ ڕۆژانە نزیكەی (900) هەزار بەرمیل ئەفرۆشێت، تەنها (10$) ی بۆ ئەمێنێتەوە .

دووەم: سەنەداتی دەرەكی، (سندات ) یان (Financial Bonds) جۆری زۆرە، لە ناوخۆدا بیكات حكومەت زیان ئەكات، چونكە هیچ وەرناگرێتەوە، خۆی سەنەدات: كاغەزێكی مالیە، وەك ئامرازێكی قەرز پێدانە بە كۆمپانیای دەرەكی، ئەویش لە پرۆژەكانیدا پارە بە وشكی ئەپارێزێت و، قازانجەكەش بۆ حكومەت ئەگێڕیتەوە، حكومەتی عێراقی بۆ ئەمە لە 2015دا بڕی 16 ملیار دۆلاری لە سەنەداتی دەرەكیدا داناوە، وەك ترسێك لەو قەرز و كورتهێنانە گەورەیەی ڕووبەڕووی ئەبێتەوە .

سێهەم: لەچاپدانی دراوی گەورە، هەر وڵاتێك پەنای بۆ لەچاپدانی دراوی گەورە برد، یانی ئەوە لە ڕووی ئابووریی و سیستەمی بانكيیەوە هەرەسی هێناوە، ئەوەتا بانكی ناوەندی عێراق گەورەترین دراوی خۆی كە (50) هەزارییە خستە بازاڕەوە. كە ئەمەش هات ئیتر نرخ بۆ پارە بچووكەكان نامێنێت. مەسەلەن لە وڵاتێكی وەك توركیا سادەترین دراوێك (1) لیرەیە، پارەی (1) چا یان ئاوێكە، بەڵام لەخوار (1) لیرەوە (٤) یەكەی بچووكتریش لەوە هەیە، ڕۆژانە لە ماركێتەكان مامەڵە بە هەرە بچووكترینیان ئەكرێت، ئەگەرچی ڕەنگە پارەی جگەرەیەكیش نەكات. دواجار ئەبێت ئەم سیستمە تووشی قەرزو ئیفلیجیەكی ئابووریی و كۆمەڵایەتی و سیاسیی ببێتەوە.

با زیاتر بڕۆین، بزانین چ گەلەگورگ و دەڵە ڕێویی لە بۆسەدا وەستاون.

سێهەم: چەتەكانی ئابووریی نێو- دەوڵەتی كێن؟.

چەتەكانی ئابووریی نێو- دەوڵەتی (Piracy of International Economy) یاخود چەتەكانی ئابووریی (قراصنة الاقتصاد) یان كۆربۆكراتیيەكان- Corporatocracy) كەسانێكی شارەزاو پڕۆفیشناڵن، پارە و داهاتێكی بەرزیان هەیە، كاریان ئەوەیە لە هەموو جیهاندا ملیارەها دۆلار بە فێڵ و غەشكردن بكێشنەوە، بەتوندی ئەم نوخبەیە گرێدراون بە بانكی دەولی و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی و، دەستەی هاوكاری ئەمریكی و دەستگە نێودەوڵەتیەكانی ترەوە، هاوشێوەی خێزانێكی دەوڵەمەند دەستیان گرتووە بەسەر هەموو جومگەكانی سامانە سروشتییەكان لە گۆی زەوییدا، بۆ گەیشتن بەمەش: ڕاپۆرتی دارایی دروست ئەكەن، ساختەكاری لەهەڵبژاردنی وڵاتانی دیكەدا ئەكەن، ڕەشوە، هەڕەشەكردن، مەسەلەی ئارەزووبازی و جنسی و …تاد. بەكارئەهێنن. بەهاوكاری موخابەراتی بەریتانی و ئەمریكی لەهەموو كووچەیەكی ئەم جیهانە پیاوی خۆیان دروستكردووە.

كۆربۆكراتیيەكان، وەك نوخبەیەكی ڕێویی ئاسان، موخابەراتی مەركەزیی ئەمریكی (CIA) پشتیان پێدەبەستێت، بەشێوازی ئیمپراتۆریەتە كۆنەكان بەڵام لە ژێر ناو و بەرگی تازە و، سەردەمی جیهانگیرییدا، كڕۆكی كارەكەیان ئەوەیە، وڵاتانی خاوەن سامانی سروشتی، یان لایەنگری بلۆكی شیوعییەت بخەنە ژێر هاواری قەرزێكی زۆرەوە و ئیفلیجی بكەن. سەرەتا قەرز ئەدەن بۆ گەشەپێدانی ژێرخانی ئابووریی و، بونیادنانی وێستگەی بەرهەمهێنانی كارەبا و، ڕێگاو، فڕۆكەخانە و، دروستكردنی ناوچەی پیشەسازیی گەورە و ….تاد. ئەم قەرزە سنوردارە، بەو مەرجەی دیزاین و بەڕێوەبردنی پرۆژەكان لەلایەن نوسینگەكانی ئەم كۆمپانیایانەوە بێت. دواتر وڵاتەكە ناتوانێت قەرزەكە بداتەوە، ڕەنگیشە لەلایەن سیستەمی دارایی جیهانییەوە كە هەر خۆیانن، نرخی نەوت لەناكاو داببەزێنن. ئیدی مەرجی ئابووریی و سیاسیی سەخت بەسەریا ئەسەپێنن. بەمەش لەئاستی جیهانییدا دەوڵەمەندەكان تادێت سامانەكەیان زیاد ئەكات و، هەژارەكانیش هەژارییان پتر ئەبێت (٤) .

جۆن بیركنز (John Perkins) لە كتێبی تیرۆركردنی ئابووریی- دانپیانانی چەتەیەك (Confessions of an Economic Hit Man)، وەك چەتەیەك لەناو ئەم نوخبە ترسناكانەدا، نموونەی ” ئیكوادۆر” باس ئەكات، كە پاڵیان پێوە ناوە بۆ ئیفلاسبون، لە تەنها (3) گرێبەستدا وایانلێكردووە، ڕێژەی هەژاریی (50%) بۆ (70%) ی دانیشتوان بەرزبێتەوە، ڕێژەی بێكاری لە (15%) بگاتە (70%).. قەرزی گشتی لە 240 ملیۆن دۆلارەوە بۆ 16 ملیار بەرزبێتەوە. دەرەتانێكی وا كە ئیكوادۆر (50%) بودجەی ساڵانەی تەرخان بكات بۆ دانەوەی قەرزی دەرەكی. تەنها چارەسەریش كە بانكە نێو- دەوڵەتیيەكان خستیانە بەردەم ئیكوادۆر، فرۆشتنی دارستانەكانی ئەمازۆن بو بە كۆمپانیاكانی پیترۆڵی ئەمریكا، كە نەوتێكی بێشوماری تیادایە، ئەو تیمە بانكیە ئەندازیاری تاكتیك بازی وایان لەتەكە، كە نەك هەر ژێرخانی وڵاتەكەیان چاك ناكەن، بگرە ئەو هەموو تاڤگەو دیمەنە دڵفڕینەی ئەمازۆن و ناوچەكەیان وێرانكرد، سەدان هەزار مرۆڤیان برسیكرد، هەزارەها ئاژەڵ و گیانەوەر و ماسی یان لەناوبرد، بۆ هەر (100$) ێك لەنرخی نەوتی خاویش (75$) ی بۆ كۆمپانیا ئەمریكیەكان ئەبێت.

لە ســێبەری ئەمانەدا، لە پشت هەر وشەیەكی جوان و فێڵێكی زوانەوانیيەوە، گەمەی دۆلار و ئابووریی بوونی هەیە. بۆ نموونە: لەساڵی 1980 بەدواوە جیهان گەیشتبووە لوتكەی بێتاقەتی و بەدەست گرفتی ئابوورییەوە ناڵەی ئەهات، ئەمریكا بەرنامەی خۆراكی ئاشتی (Food for Peace) ڕاگەیاند، لەگەڵیدا ویلایەتە یەكگرتوەكان نرخی ئامێر و بەرهەمی كشتوكاڵی خۆی گرانكرد. ئینجا دەستەواژەی ڕەونەقداری وەك: پەیامی ئێمە، فەرمانڕەواییەكی باش و ئازادكردنی بازرگانی و، گەڕانەوەی مافە بەكاربراوەكانە”..!..ببینن: هەموو دەستەڵاتەكانی ئەم جیهانە لەسەر گەمەی زمان شەرعیەت وەرئەگرن، باسی باشكردنی ژیانی خەڵكی هەژار ئەكەن، دواجاریش تا دێت ژیانی هەژاران خراپتر ئەبێت!. ئەها ئەوەتا لەڕووی سیاسیشەوە عالەم ئەزانێ‌ توركیا لەپشتی تیرۆرەوەیە، كەچی هەموویان لە ئەنتاڵیا گردئەبنەوە باسی بەگژاچونەوەی تیرۆر ئەكەن. ئێران هەر لە دەستورەكەیدا لە ماددەی 54 باسی هەناردەكردنی شۆڕش ئەكات، واتە دروستكردنی ئاژاوەو دەستوەردان لەوڵاتی تر، هۆكاری تیرۆرە، كەچی كۆنگرەی میونخ لە تاران سازئەكرێت، بزانن چۆن كێشەكان چارەسەر بكەن!.

داتا و نموونەكانی ناو ئەم نووسینە، بێئەندازە ئەوەمان پێـنیشان ئەدەن ” ئەمریكا، دەست لە هەر وڵاتێك وەربدات، ئابوورییەكەی وێران ئەكات” لەپێش شەڕی كەنداو تا ئەمریكا دەستی وەرنەدابو، نرخی (1) دیناری عێراقی بەرانبەر (3$) ی ئەمریكی بو، كە ئامریكا دەستی وەردایە شەڕەكە، نرخی دۆلار نزیكەی (10) هێندەی نرخی دینار بەرزبۆیەوە. لەو پلانەی (CIA) ئەمریكی بۆ ڕووخانی (موحەمەد موسەدەق) ی ئێران دایڕشت لە (1953)، لەو كودەتایەی دژی سیلڤادۆر لیندی كرا، تا ڕووداوەكانی تشیلی و هێنانی دیكتاتۆر بۆ كۆماری مۆز، ئەمریكا لە ڕێگەی نوخبەیەكی مافیا و چەتەی ئابوورییەوە كار بۆ هاوسەنگی و بەرزكردنەوەی بەهای دۆلاری خۆی ئەكات، لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، لەنموونەی كتێبەكەی جون بیركنز دیسان كتێبی لعبە الامم/ی مایڵز گۆبڵاند هەیە، بەهەمان شێوە ناوبراو ئەفسەری دەزگای موخابەراتی ئەمریكابووە و، ئاگاداری هەموو ڕووداوەكانی نێوچەكە بووە، دانپیانانەكانی نووسیوە، لە پشتگیریكردنی ئەمریكا بۆ كودەتا لە: ئێران، عێراق، ئەردەن، سوریا و…تاد . و دروستكردنی بەڵاو موسیبەت بۆیان. پاشان ڕاپۆرتەكانی ویكلیكس هەیە.

چوارەم: فەنزەویلا ،نموونەیەكی زیندووی تر

فەنزەویلا: وڵاتێكی ئیشتراكی دیموكراتی، ساڵی 2003 ،چوارەم گەورەترین دەوڵەت بو، بۆ هەناردەكردنی نەوت لەئاستی جیهاندا، لە ڕیزبەندی ئەو وڵاتانەی ئەمریكا بۆ هاوردەكردنی نەوت پشتی پێدەبەست پلەی سێهەم بو. كۆمپانیای “پیترۆڵی فەنزەویلی” یان دانا، كە (40000) چل هەزار كەس كاری تیائەكرد، فرۆشی نەوت ساڵانە 50 ملیار دۆلاربو، بە لە 80% پشكی لە دەستكەوتی هەناردەكردنی نەوتدا هەبوو، لە ماوەی دوای جەنگی جیهانی دووەمەوە، فەنزەویلا لە هەژارترین وڵاتی جیهانەوە، خۆی گەیاندە ڕیزی دەوڵەمەندترین وڵاتی ئەمریكای لاتینی. بزانن ئێستا چی لێـئەكەن:

وەختێك ساڵی 1973 ئۆپیك ڕایگەیاند، نرخی نەوت چۆەتە ئاستێكی پێشبینی نەكراو، بودجەی فەنزەویلا دوو هێندەی خۆی زیادی كرد. ڕێوییەكانی CIA فرسەتیان لێهێنا، بەناوی ئەوەی پرۆژەی پیشەسازیی گەورە بۆ فەنزەویلا دروست ئەكەن، ژێرخانەكەی بینا ئەكەن، بازاڕی كراوە و پڕبەرهەمیان كەوتە دەست. لە پڕ نرخی نەوت دابەزی!. فەنزەویلا نەیتوانی قەرزەكان بداتەوە، ئینجا خێرا لەگەڵیدا سندوقی دراوی نێودەوڵەتی IMF مەرجی شۆكهێنەری سەپاند بەسەر كاراكاس/پایتەختی فەنزەویلا. كاردانەوەی هۆگۆ- شاڤێزی سەرۆك وەزیران بۆ ئەمە زۆر توند بو، فەوزەوییەكانیش 200 كەسیان لێكوشتن. پیترۆڵ بوو بەو سەرابەی لە بیاباندا چاوەڕێی خۆشبەختیان لێــئەكرد. سوودیان لێ نەبینی. تائەوەی لەنێوان 1978 – 2003 دا بەرهەمی گشتی نێوخۆیی و نەتەوەیی (GDP) و (GNP) بەرێژەی 40% دابەزی (5).

تا ئێرە، هەرهیچ فێر نەبووبین، دوو ئەنجامی گرنگ هەڵئەچنین:

1- كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكان، هەرێمی كوردوستان تووشی قەرزو دەرەتانێكی گەورە ئەكەن. سادەترین نموونە: نرخی هەڵكەندنی (1) بیری نەوت تا بەرهەمهێنان، لە هەموو وڵاتانی عەرەبی و لە كەركوكیش تەنها 8 ملیۆن دۆلارە، كەچی لە هەرێمی كوردوستان هەمان پرۆسە 80 هەشتا ملیۆن دۆلاری تێئەچێت (توێژەر لەم زانیارییە تاسەر ئێسك دڵنیایە و، پەرلەمانتاری وەك عیزەت سابیریش ئەمە پشتڕاست ئەكاتەوە) .

2- لە ڕووی ئیكۆسیاسیی و ستراتیجییەوە، ئەمریكا لەگەڵ ئەوە نییە هەرێمی كوردوستان (باشوور) ڕاستەوخۆ و سەربەخۆ نەوت بە وڵاتانی خۆرئاوا بفرۆشێت، دەبێت بەدەستی دوو بگاتە بازاڕەكانی خۆرئاوا، دیارە هۆكاری تریشی هەیە، پاڵپشتی كردنی (داعش) یش سەرەكیترین هۆكاری ئەمەیە بەلای ئەمریكاوە (ئەم خاڵە لە زهنیەتی ستراتیجیستەكانی ئێران و بەرپرسانی باڵایاندا یەكلابۆتەوە) .

پێنجەم: سپی كردنەوەی پارە هەڕەشە لە ئابووریی عێراق و كوردوستان ئەكات

كابرایەك، تۆ ئەیناسیت، تا دوێنی قەرزاری سۆپەرماركێتەكانی لای ماڵی خۆیان بووە، ئیمڕۆكە خانوویەكی گەورە و، ئۆتۆمبیلێكی باشی هەیە و، بە ئارەزووی خۆشی بەملاولادا ئەچێت!. واتە سپی كردنەوەی پارە (غسیل الاموال): زیادبونی داهاتی لە ناكاوی تاكەكانی ناو سیستمەكەیە بە بێئاگاداری حكومەت بێئاگاداری حكومەت. تاوانە ئابوورییەكە لەوێدا سەردەردێنێت، كە بەڕێگەیەكی ناقانونی پارەكە ئەباتە دەرەوەی هەرێمەكە، ئەو پارەیە لە دەرەوەی وڵاتدا ساخ ئەكاتەوە. (بەپێی یاسا، بردنە دەرەوەی پارە بێئاگاداریی حكومەت نایاساییە، جگە لەو شتە ڕەمزییەی دانراوە) .

مەسەلەن، لەهەر شوێنێكی ئەوروپا، كەسێك 100000 هەزار دۆلاری پێبێت، یەكسەر پۆلیس ئەیگرێت، ئەوەلیات و هەموو زانیارییەكانی لای حكومەت هەیە، كە داهاتی مانگانە و كرێی كار  و، جۆری ئیش و ناونیشانەكەی چی بووەو چییە، تا بزانێت ئەم پارەیەی لە كوێ بووە؟!. بە نموونەیەك ڕۆشنتری بكەینەوە، ساڵی 2013 دایكی یاریزانی بەناوبانگ ” كریستیانۆ ڕۆناڵدینۆ” لە ئیسپانیا بڕێك پارەی زۆری پێبو، ویستی سەفەربكات، لە فڕۆكەخانە ڕێگەیان پێ نەدا، چەندینجار هەمان تۆمەتیش خراوەتە پاڵ یاریزان میسی كە بەناوی دەزگای خەیرییەوە ئەوكارە ئەكات (6). تەنانەت حەواڵەكردنی ئەو پارەیەش بەبێ ئاگاداریی حكومەت لە ڕیزی تاوان و (كاری ڕەش) دایە. بۆ ؟. چونكە هەموو پارەیەك لە ناوخۆی وڵاتدا، باج (زەریبە) ی هەیە، حكومەت لەو باجە پارەی خانەنشینی ئەدات، خزمەتگوزاریی جۆراوجۆر پێشكەش ئەكات و….. تاد. وەختێك هەر وەزیرێك یان پلەدارێكی عێراقی وەك عورف، لە ناكاو چەند ملیارێك ئەباو هەڵدێت، ئەم پارەیە لە ئەوروپا ساخئەكاتەوە بۆخۆی و، بۆ سیستمە ئەوروپیەكەش قازانجە، چونكە باجی لێوەرئەگرن. بەگشتی ئیمڕۆكە هیچ بەرپرسێكی كوردو عێراقی نییە، پارەكانی لەدەرەوە نەبێت. تەنانەت تاكەكانیش فێری ئەمە بون.

بۆیە ناونراوە سپی كردنەوە، خۆی بە ڕوو ڕەشی پەیاكراوە، یان كارەكە ڕەشە، جا ئەمە جۆرێكی تریشی هەیە، ئەویش لە ڕێگەی بۆند (سەنەدات) ەوەیە. كەسێك لە عێراقەو خاوەنی 5 ملیار دۆلارە لە ڕۆمانیا، حكومەت دەست ئەگرێت بەسەر پارەكەیدا. بۆئەوەی ئەمە بۆخۆی ساخبكاتەوە، پشكێكی كەم بە یەكێك ئەدات تا پارەكەی بە وشكی وەرئەگرێتەوە، لەبەرئەوەی حكومەتی خۆرئاوایی ڕێگە نادات ئەو پارەیە بە هیچ شێوەیەك لە وڵاتەكەی بباتە دەرەوە، ئەو كەسەی سەنەدەكەی بۆ كراوە یان بەهەرجۆرێكە پارەكە ئەدەن بە كارگە یاخود ئەپارتمان یا باخێكی گەورەو …. تاد.

شەشەم: بازاڕی ئازاد و لێكەوتەكانی

لە وڵاتە دواكەوتووەكان، یان ئەو بازاڕانەی كە تازە بەرەو پێشكەوتن ئەچن، بابەتەكان بەو ئاقارەدا ئەبەن، كە غەش و سپی كردنەوەو دەوڵەمەندی لە ناكاو ناوبنێن” بازاڕی ئازاد!” لەواقیعدا ئەوە “بازاڕی بەرەڵاییە”. لەگەڵ ئەمەشدا، لە هەناوی بازاڕی ئازاد خۆیدا، دەستەمۆكردنی ئەوانی تر و، داگیركردنی بازاڕەكان و، مۆنۆپۆڵكردن هەر هەیە. كەواتە دوو جار كارەسات!.

ئەمریكا، بەپێی ویستی كۆمپانیاكانی خۆی، جیهانی بۆ 3 ناوچەی ئابووریی جۆریی دابەشكردووە: (فەنزەویلاو مەكسیك و كەنداوی عەرەبی بۆ نەوت، ئەمریكای ناوەڕاست و كاریبی بۆ هەرزانی دەستی كارو كۆكردنەوەی بەرهەم، چین بۆ بەكاربردن- استهلاك). ئینجا لەگەڵیدا وڵاتە پیشەسازییە گەورەكان (G8) و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی و بانكی دەولی و ڕێكخراوی بازرگانی جیهانی دنەدا بۆ ئەوەی بەرەیەكی هاوبەش دروست بكەن تا لەڕێگەیەوە فەرمانڕەوایەتی جیهانی بكەن، لەناو ئەمەشدا، ژمارەیەك لە پیاوە ڕاقییەكانی كار و نوخبەسەكی سیاسیی و قائیدەكانی ڕەئی یشیان لە وڵاتانی دواكەوتوو بەشداری پێكرد. ئەویش بەمەرجێك بەرگریی لە لیبراڵیزم بەمانا ئەمریكیەكەی بكەن. باوەڕی تەواویان بە بازاڕی ئازاد ! هەبێت. ئەوەی سیستەمی ئەمریكی ئەیەوێت لە هەقیقەتدا بازرگانی ئازاد نییە، بەڵكو قۆرخكردنی ئایندەیە لەبەرژەوەندی ڕێكخراوە ئەمریكاییەكاندا، لەوەی ئازاد بن لەچوونە ناو بازاڕ و شتومەكەكان بەكاربهێنن و، تەكنەلۆژیا قۆرخ بكەن و… تاد.

لە كۆتایی جەنگی سارد 1989دا (USA) ،لەڕێگەی كۆمپانیاكانی خۆیەوە، بەجیهانی ڕاگەیاند، كە چەك ئەفرۆشن، ئاستی فرۆشی چەك یان لە 12 ملیاری ساڵی 1989 ەوە گەیاند بە 40 ملیار لە 1991 بەشدارییان لەهەڵگیرساندنی دەیان جەنگی كاولكەردا كرد،چەندین گروپی تیرۆریستی یان بەكارهێنا،تا فرۆشتنی چەك بەرزبێتەوەو،پارە بكێشنەوە .ئەمریكا بە پلەی یەك دێت لە فرۆشتنی چەكدا،بازاڕی چەكی لەجیهاندا قۆرخكردووە بەڕێژەی 75% .قەبارەی فرۆشتنی چەك لە نێوان 2010 – 2014 دا بە ڕێژەی23% زیادی كردووە، كە تیایدا بەهۆی بەهاری عەرەبی و هاتنی داعشەوە 32% ئەم چەكانە بۆ ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووە. بە ئاشكرا بەرپرسانی ئەمریكا ئەوەیان نەشاردۆتەوە، كە خۆیان سەدام/یان دروستكرد، دوایی سەدام گوتی: نیوەی ئیسرائیل ئەسوتێنم.. پێیانگوت: ئەمە ئیشی تۆ نییە. ئەلقاعیدەیان دروستكرد، دانیان بەوەيشدانا كە خۆیان داعشيان دروستكردووە (سەرچاوە: بڕوانە یوتیوب: دەقی دانپیانانی كلینتون ببینە

https://www.youtube.com/watch?v=6gtLGwCJVV8

بەپێی ئامارەكان لەساتەوەختەكانی 11 ی سێپتەمبەری 2011 دا، ڕۆژانە 24000 هەزار كەس بەهۆی برسێتی مردون!. یانزەی سێپتمەمبەر بەتەنها بەرهەمی ململانێیەكی تەقلیدیی و سادە نەبوو، پرسێك بوو لەسەر هێزی ئابووریی ئەمریكا، ڕیشەكەی ئەچێتەوە سەر شەڕ لەپێناو ناسنامەو شارستانیەتدا. لە نەوەدەكان “فۆكۆیاما” ڕاستی نەكرد لەوەی كە گوتی: كەوتنی سۆشیالیزم و، سەركەوتنی سیستەمی سەرمایەداریی كۆتایی مێژووە”. لای خۆیەوە جاڕی ئەوەیدا خۆرئاوا قوفڵی مێژوویدا و، كتێبی “نهایە تاریخ” ی نووسی، بەبڕوای من پێش هەرشتێك 11ی سێپتەمبەر وەڵامێك بوو بۆ فۆكۆیاما، بۆیە دواییش وتارێكی نووسی بەناونیشانی ” جا بۆ ڕای خۆم نەگۆڕم”. لەچاوپێكەوتنێكدا ئەیوت: مرۆڤ لەتەمەنی 30 ساڵیدا ئەو قسانە هەرئەكات.

ئەو ڕۆژانەی ئەمریكا، ڕەشی پۆشی بو، تاوەرەكان ڕووخابون، پیرەمێردێكی ئەفغانی، لەوناوە هیچ ڕاچڵەكانێك بەخۆیەوە نابینێت، یەكێك لە نوخبە ئابووریزانەكان لێی ئەپرسێت: خەبەرت هەیە چی لە ئەمریكا ڕوویداوە ؟. نەوەڵا…!. ئەی لە تەلەفزیۆن نەتبینی؟. نەخێر: ئێمە لە تەلەفزیۆنەوە شتەكان نابینین، ئەی چی ئەبینی؟. ئەوە ئەبینین كە ئەمریكا بە تۆپ و دەبابەوە لە ناو زەوییەكانماندا دێت و ئەچێت. باخەكە هەنارەكەی خۆمم بیرئەكەوێتەوە كە ئەمریكا لە ئەفغانستان وێرانی كرد.

ئەگەرچی چەند هەفتەیەك بەرلەوەی ئەلقاعیدە پەلاماری نیۆرك بدات، نیيەتی ویلایەتە یەكگرتوەكان وابوو، خێرا سنوورێك بۆ شافێز دابنات، تا دەستەكەیان ئاشكرا نەكات، كە 11ی سێپتەمبەر ڕوویدا، لەیەك كاتدا، ئەمریكا خۆی لەبەردەم 3 جەنگدا بینیەوە: (حوكمی وەحشگەرای تاڵیبان و حیكایەتی باخە هەنارەكەی پیرەمێردەكە، سەدام حوسەینی دیكتاتۆر و گومڕا، شافێز ێكی داخ نەكراو بە چزەی ئابووریی) ..

شافێز، بە دیموكراتیەت و دەنگی خۆی هاتبووە سەر دەستەڵات، لەبەرئەوەی بەگژ تەڵە ئابوورییەكانی ئەمریكادا چوویەوە، لەگەڵ بووشی كوڕ/دا پەنجەیان لەیەكتر بادا، خێرا لەڕێگەی كۆمپانیای ئەمنی تایبەت و، پێدانی ڕەشوە بە ئەفسەرەكانی سوپای فەنزەویلا، خەڵكیان دژی شافێز هاندا، كە قەیرانی دارایی قووڵ ڕوویكردۆتەوە وڵاتەكەو، هەزاران كرێكار ڕژانە شەقام و، شافێزیان لابرد. هەمان ئەو سابوونە بوو كە (سی ئای ئەی) لە ساڵی 1953 خستیە ژێر پێی موحەمەد موسەدەقی ئێران، كارەكە هیچ جیاوازیی نییە، دەریئەخات لە 60 ساڵی ڕابردوودا هیچ گۆڕانكارییەك لە سیاسەتی ئەمریكادا ڕووی نەداوە بۆ دەرەوەی خۆی. تادێت جیهان بەدەست ئیفترازاتەكانی لیبراڵیزم و سەرمایەدارییەوە بەرەو هیلاكەت ئەچێت، هەموو ئەو شتانەی لای تۆ بەهایەكی هەیە، سەرمایە بێ بەهای ئەكات.” ئەو شتانەی بۆ فرۆشتن نین”. دەفرۆشرێن. ئەكڕدرێن(٧).

حەوتەم: جەنگی كۆمپانیا ئەمریكیەكان لە عێراقی دوای 2003

ئەمریكا ، 78 ملیار دۆلاری بۆ جەنگی عێراق سەرفكرد، نەتەوە یەكگرتوەكان لە ڕاپۆرتێكی دا ئەڵێت: بە كەمتر لە نیوەی ئەو پارەیە، ئەمانتوانی زامنی ئاوی شیرین بۆ هەموو تاكێكی گۆی زەوی بكەین، تەندروستی و خوێندن و خزمەتگوزاری باشیان پێشكەش بكەین. لەكاتێكدا لەكۆتایی 2003دا قەرزەكانی سەر ئەمریكا خۆی 7 تریلیۆن دۆلار بو، هەموو هاوڵاتیەكی ئەمریكی 24 $ قەرزار بوو، لەبەرئەوەی 90% بانكەكانی جیهان مامەڵە بە دۆلار ئەكەن، ئەبێت سیستەمی دارایی و چاپی ئەمریكی بەردەوام ئەم هاوسەنگیە بپارێزێت، ئەگەر دراوێكی تر هات و، جێگەی بە دۆلار لێژكرد، یان تەنانەت ئەو دەوڵەتانەی قەرزیان لای ئەمریكایە (یابان و چین بەنموونە) داوای قەرزەكەیان بە دراوی تر كردەوە، ئەوا بارودۆخی جیهانی بەشێوەیەكی كارەساتبار كۆتایی دێت. سێبەری ئەم بلۆكبەندییە لەڕووی سیاسیەوە وەك ڕۆژ ی ڕووناك دیارە .

لەمانە كۆمیدی تر، ئەو سیاسیە عێراقیانەن كە دوای ڕووخانی سەدام دێن، لە 18ی ئەپریڵی 2003 نیۆرك تایمز ئەنوسێت” ویلایەتە یەكگرتوەكان، بەچەند گرێبەستێكی گەورە لەگەڵ چەند كۆمپانیایەكی ئەمریكی عێراق بنیاد ئەنێنەوە. لەو گوتارەدا جەخت ئەكاتەوە” ئیدارەی بووش كۆمەڵێك كۆمپانیای لە سان فرانسیسكۆ ناردووە، لە پلانێكی بەرفراواندا گرێبەستی گەورە بكەن بۆ بیناكردنەوەی عێراق. ئینجا نووسەر لە خوارووی وتارەكەشدا نووسیویەتی” عێراقییەكان، كارئەكەن لەگەڵ بانكی دەولی ! و سندوقی دراوی نێودەوڵەتیدا، كە ئەم دامەزراوانە لە ئەمریكادا نفوسێكی بەرفراوانیان هەیە.” (نفوسی بەرفراوان !).)٨)

باڵوێزخانەی ئەمریكا لەعێراق، لە ڕاپۆرتێكیدا ئاماژە ئەكات، كە چەند بەرپرسێكی عێراقی سامانەكەیان 700 ملیار دۆلارە، كە 5 لەوانە كوردن ،10 سەركردەی دیكەش پێكەوە سامانەكانیان لە 100 ملیار دۆلار نزیك ئەبێتەوە. (ئەمانە ئەچنە چوارچێوەی سپی كردنەوەی پارەوە كە باسمان كرد). لە 2005 دا يەك فڕۆكەی ئەمریكی يەك كاژێر لەسەر ئاسمانی عێراقی سووڕاوەتەوە 100 هەزار دۆلار كرێكەی بووە (بڕواننە پێگەی ویكلیكس یان ئەم بەرنامەیە:).

https://www.youtube.com/watch?v=CYElaqylJNo

كۆمپانیای ئەمریكی لە بەغدا بودجەی وەرگرتووە بۆ ئەوەی (1) یەك ملیۆن یەكەی نیشتەجێبون لە سەربازگەی ڕەشید و دەوروبەری دروست بكات، يەك یەكەی دروست نەكردووەو، پارەكەشی وەرگرتووە. لە سلێمانی 6 بودجەی تەواو بۆ نەخۆشخانەی 400 قەڕەوێڵەیی درا، لەدهۆك دوو جار بودجە بۆ يەك فڕۆكەخانە سەرفكراوەو تەواویش نەبووە. عێراق بۆ ئەمریكا تەنيا نەوت نییە، بەڵكو ئاویشە، پێگە جوگرافیەكەیەتی، وڵاتێكە، سیاسیەكانی ئینتیمای نیشتمانییان نییە و، نغرۆ بووە ڕەشوەو پیسخۆریی و گەندەڵی و … تاد.

هەشتەم : سەرەنجام

یەكەم:ئەكرێت دابەزینی نرخی نەوت بۆ ئەم هۆیانەی لای خوارەوە بگێڕینەوە:

– جیهان هێدی هێدی سەردەمی پیشەسازیی تێئەپەڕێنێت، لە سەد ساڵی ڕابردوودا وزە بۆ جوڵاندن و كارپێكردنی كەرەستەكانی جەنگ و، كارگەكان و، فڕۆكەو، سەیارە و،مۆتۆڕ و، كەشتی و، بەرهەمهێنانی كارەباو….تاد، گرنگ بووە، ئێستا جیهان پێی ناوەتە قۆناغی” تەكنۆكرۆنیك” ەوە، واتە تەكنەلۆژیاو جۆرە جیاوازەكانی. سەردەمی شێوازی تازەی پەیوەندیكردن و تەماسگرتنی جیهانییە.

– پاراستن و بەرز ڕاگرتنی بەهای دۆلار ($) لە بەرانبەر نەوت و دراوەكانی تری كە كێبڕكێی ئەكەن وەكو یۆرۆ. هەروەها ئەو پارە خەیاڵییەی ئەمریكا كە قەرزارە زیاتر لە 16 تریلیۆن و 700 ملیارە ئەبێت بە دۆلار بیداتەوە.

– بەرهەمهێنانی زەیت یان نەوتی حەجەری، تا 400 پلە گەرمی ئەكەن، لەزۆر وڵاتدا سەركەوتوو بووەو، لەبری نەوت بەكاردێت. وەكو كەنەداو ئەمریكا و ئەردەن و. هەندێ‌ شوێنی شەرقی ئەوروپا.

– توندبوونەوەی ململانێی جەمسەرە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكان لە ڕووی سیاسییەوە. تا بەم داگرتنە زیان بە وڵاتانی وەك ڕوسیا و ئێران و لیبیا و… تاد بگات. لەگەڵیشیدا ئەمریكا دەستی كردووە بە بەكارهێنان و هەناردەكردنی نەوتی خۆی.

– فێڵ و تەڵەگەی بانكی دوەلی و ناوەندە كۆربۆكراتیەكان، تا وڵاتانی تازە پێگەیشتو، یان دواكەوتوو ئیفلیج بكەن و بیخەنە ژێر هاواری قەرزەوە و، پاشان دەستەمۆی بكەن.

دووەم: لە دوای ئەم نووسینەوە، دیدوبۆچونی هەموو كەسێك سەبارەت بە هەواڵەكان و میدیا و ڕیكلامەكانیش بگۆڕێت، بە وردی نێوان دێڕەكانیش بخوێننەوە، دەنا بەخۆشت نازانی كە فریودراوی. تۆڕەكانی میدیا هەموو گرێدراون بە كۆمپانیا و بازرگانە ئەمریكیەكانەوە، بە جۆرێك كۆربۆركراتیەت هەموو مرۆڤێكی لە سەر زەویدا كۆت و بەند كردووە، دەستی گەیشتوەتە ئەقڵ و شێوازی بیركردنەوەشیان. هەر لە ئەمریكا: تۆڕی NBC كۆمپانیای جەنەراڵ ئەلیكتریك General Electric خاوەندارێتی ئەكات، تۆڕی ABC هی كۆمپانیای دیزنی Disney یە، CBS كۆمپانیای ڤیاكوم Viacom خاوەنیەتی. CNN یش بەشێكە لە كوتلەی ئەی ئۆ ئێڵ AOL Time Warner. وە هەروەها ئەوانی تریش. هیچ دەزگەیەكی ڕاگەیاندن نەماوە، مافیا و عەساباتی ئابووریی لە پشت نەبێت. واببینە تەنانەت لە كوێرە دێیەكیشدا پیاوی ئینگلیز و ئەمریكا یان پیاوی پیاوەكانیان هەیە. لە كوردوستان تەلەفزیۆنی ئێن ئاڕتی NRT و پرۆژە ئابوورییەكانی بەشێكن لەم سیستەم و عەساباتە جیهانییە، كۆنتاكتی توندیان لەگەڵ باڵوێزخانەو قونسوڵخانەی ئەمریكا و بازرگانەكانیان هەیە.

سێهەم: كوردوستان بەگشتی و، هەرێمی كوردوستان بەتایبەتی، لە سامانی سروشتی دا دەوڵەمەندن، ڕێژەیەكی زۆر لەگەندەڵی تیایە، كۆمپانیایەكی زۆری ئەمریكی و بیانی تێدایە، گرێبەستەكانیشی نادیارن، بڕی 16 ملیاریش قەرزارە، ئێستا سەرقاڵە بەوەی 16 ملیار دۆلاری دیكە لە بانكی دەولی قەرز بكات. ڕێژەی بێكاری بۆ هەرێمی كوردوستان كە تەنيا 4 ملیۆنە، لە 12% ی ساڵی 2012 ـــەوە بووە بە 40% لە ساڵی 2015دا،وەبەرهێنان لە 2015دا بە ڕێژەی 90% وەستاوە. كەواتە هەموو نیشانەكانی ئەم نەخۆشییە ئیفلیجیە كوشندەی تیادایە و،كلكی خۆی لە تەپكەی ڕێوییەكانی سی ئای ئەی و چەتە ئابوورییەكان ئەسوێت، وە (با) ی بیسمیللايشی لە كارە ترسناكەكە كردووە. ئەبێت خێرا ڕای گشتی ئەم باسە بوروژینن و، بەرپرسانی باڵای سیاسیی و ئابووریی لەم كارەساتە ئاگاداربكرێنەوە. ئینجا ئەو گرێبەستانەی دانە غازیش لەو لاوە بوەستێت !.

چوارەم: ئەمریكا وڵاتێكی قەرزارە، قەرزەكانی ژمارەی خەیاڵی و گەردونین، كە 16تریلیۆن و 700 ملیار دۆلارە. لەسەردەمی سەرۆكایەتی “جیراڵد فۆرد” 1975ـــەوە هەر سەرۆكێك دێت، ئەویتر بە بەرپرس ئەزانێت و پرسەكەش بەچارەسەر نەكراوەیی ماوەتەوە، چەند بانكی گەورەی وەك لیمان برازەر و میریاڵ لینج هەڵوەشانەوە، ئەمریكا ئەوەندەی شەونخونی كرد بە دیار بیرە نەوتەكانی شەرقەوە، هێندە خەمی بودجەی وڵاتەكەی نەخوارد. لە (2013) دا بۆ یەكەمجار (700000) هەزار فەرمانبەر لەكۆشكی سپی داوای موچەیان ئەكرد، پارە نەبو تا بیاندرێتێ‌. ئەبێت بە بەردەوامی مووچەی 2.5 دوو ملیۆن و نیو سەرباز بدات، ئەمانە بێجگە لەوەی ئابووریی چین بە ڕێژەی (6،3%) گەشەی كردووە، هی یابان (2.5%) گەشەی كردووە. ڕەنگە یەكێك لە ڕێگاكانی ویلایەتە یەكگرتوەكان دووبارەكردنەوەی سیناریۆكانی پێشوتری بێت بەڵام بە ئەنجامی جیا، تا خۆی لەم قوڕ و چڵپاوە دەربهێنێت (٩).

پێنجەم: لەماوەی (5) مانگی كۆتایی 2015 دا، نزیكەی ملیۆن و نیوێك كەس لە باكووری ئەفریكا و وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامییەوە كۆچیان كردووە كە ڕەنگە بەدرێژخایەن هاوتا لەگەڵ گرفتی قەرزەكانی ئەمریكادا، پرسی زۆر ئەكەوێتە سەر كەسێتی ئیمپراتۆریەتی گەردونی (ئەمریكا) و، لەتۆڵەی ئەم دۆخەی بۆ مرۆڤایەتی هێناوە، گورزی دیكەی بەربكەوێت.

تێبینی: ئەم بابەتە لە ساڵی 2015 دا نووسراوە، بەڵام لەبەر گرنگی، ئێمەش لەسەر داوای نووسەر بڵاومان کردۆتەوە

بیبليۆگرافـــــــی :

 (1). Y,Huang. (2011). Reform of the International Economic System: What does China want?Rising China: Global Challenges and Opportunities, P29-36
(2).The Alert Investor (2015).The Oil-Dollar Seesaw, for mor information see here:https://www.thealertinvestor.com/oil-and-the-dollar/
(٣).الزمان: العبادی یكشف عن عددموظفي الدولةالعراقیة.SEPTEMBER 10, 2015:http://www.azzaman.com/?p=128326
(٤). جواد كاظم البكری (2014): الاسواق المتغیرە…لعبە الكبار فی خفض الاسعار النفط
www.kitabat.com/…/الاسواق-المتغیرة-لعبة-الكبار-ف…
(5). John P (2004): Confessions of an Economic Hit Man, San Francisco CA.USA.
(٦). دیو(D W) : تهمةغسیل الأموال تلاحق مباریات میسی الخیریە. (29/6/2015):
www.dw.com/ar/تهمة-غسیل-الأموال…/a-18549835
(7). John P (2004). Former Source, P 50-85

(8). Bob F & Ted K: Top Bush Scandals of 2003, Part I: Iraq. see here: http://archive.democrats.com/view.cfm?id=18639
(9). The Mor tGaGe Reports: some important Articles. http://themortgagereports.com/foreign-national-lending/

ViberWhatsAppFacebook MessengerGoogle GmailTwitterLinkedInFacebook

 

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت