محەمەد هەریریی: ڕوحی جەنگاوەر لە سیرەدا, ئیسلام وەک دینێکی جەنگاوەر. بەشی چوارەم.
ژیننامەی پێغەمبەر یان السیرة هێندە پڕ شەڕ و جەنگە، هەر لە کۆنەوە ژیینامەیان ناو نابوو ( المغازي ) واتە غەزاکان! چونکە ڕووداویی غەزاکان سێ چارەگی ڕووبەری سیرە داگیر دەکات، هەرچەندە 13 ساڵی یەکەمی پێغەمبەرایەتی لە مەککە بووە و بانگەوازیی کردووە، بەڵام شتێکی وا لەسەر باس ناکرێت بە بەراورد بە ژیانی پڕ لە کێشمەکێش و جەنگی مەدینە! ژیننامەی پێغەمبەر بڕێکی زۆری شەڕوشۆر و ڕەفتاری زبر و تووند و کوشتاری تێدایە، دەتوانیت بڵێین ئەو ڕوحیەتە جەنگاوەرە زاڵە بەسەر هەموو مانا و بەهاکانی تر کە ئیسلام لە پێناویدا هاتبوو!
هەر بۆ نموونە چەند ڕوداوێك باس دەکەین، کە لە هەموو کتێبەکانی سیرە باس دەکرێن، و بێگومان کاریگەری خۆی بەجێهێشتووە لەسەر میزاج و عەقڵیەتی جەنگاوەری موسڵمان:
[ کەسانێك لە هۆزی عوکل هاتنە لای پێغەمبەر [د.خ] بەیعەتیان پێکرد. دوایی تەندروستیان تێك چوو، سکاڵایان کرد لای پێغەمبەر، ئەویش فەرمووی: بۆ ناچن لەگەل شوانی وشترەکانمان سوود لە خواردنەوەی میز و شیریان ببینن؟ گووتیان: بەڵی، دەرکەوتن میز و شیریان خواردەوە، تەندروستیان باش بوو، دەمودەست شوانەکەیان کوشت، و وشترەکانیان ڕفاند، پێغەمبەر پێی زانین و ناردی بەدوایاندا تا دەستگیرکران و هێنایانن، فەرمانی دا بەبرینی دەست و پێیان لە بنەوە، و چاویانیش هەڵکۆڵن، ئینجا خرانە بەرخۆر تا مردن!! لە ڕیوایەتێکی تردا (انس) دەڵێت: یەکێکیانم دی دەمی لە زەوی دەدات لە تێنوێتیدا، هەتا هەموویان مردن! دوایی ئەو ئایەتە هاتە خوارەوە: : ( إنما جزاء الذين يحاربون الله ورسوله.
قال أنس: فلقد رأيت أحدهم يكدم الأرض بفيه عطشا حتى ماتوا ، ونزلت : إنما جزاء الذين يحاربون الله ورسوله ) الآية) .
بۆ چاو کۆڵین لە ڕیوایەتی تر هاتوە کە ئەوانیش چاوی شوانەکەیان کۆڵیبوو، بەس دەستوپێ بڕین و فڕێدانە بەر خۆر و داوای ئاو بکەن و نەیاندرێتێ، وابزانم زیادەیە، ئەوان کەسانێکی نەزان و نەفام بوون، بەڵام ناکرێ پیغيمبەرێك کە وەك ڕەحمەت بۆیان نێردرا بێت لەوان زیاتر بکات! من ناچیت بە عەقڵم کە ئەو ئایەتە لە باسی چەند کەسێکی هەرچی و پەرچی و برسی هاتبێتە خوارەوە، چونکە موحارەبەی خوا و پێغەمبەر بە دزینی چەند وشترێك و کوشتنی شوانێك نایەتە دی! ناشڵێم ئەوانە تاوانیان نەکردبوو، بەڵام تۆڵەی وا بە قەسوەت، ئەگەر ڕاست بێت، گوومانی تێدا نیە کە توندوتیژی لای ئەوانە دروست دەکات، کە ئەو تەفسیرە و ریوایەتانە دەخوێننەوە و باوەڕی پێ دەکەن، چونکە ئەوان بۆ وانەکەن ئەگەر قودوەی ئەوان کە پێغەمبەرە وایکردبێت؟!
غەزوەی بەنی قورەیزە
کاتێك دێیتە سەر ژینامە و سونە چیرۆکی پڕ خوێناوی دەخوێنیتەوە وەك ڕووداوەکەی بني قریظة لە ساڵی پێنجەمی کۆچیدا، کە لە پاش گەمارۆدانیان 25 ڕۆژ، خۆیان دایە دەست و پاش ئەوەی کۆمەڵێك لە هۆزی ئەوس چوونە لای پێغەمبەر وگووتیان چۆن باش بوویت لەگەڵ بنی قینقاع کە هاوپەیمانی خەزرەج بوون، ئاواش باش بە، لەگەل بنی قریظەی هاوپەیمانی ئێمە. دوای ئەوە جووەکان ڕازی بوون بە داوەری سعد بن معاذ، کە هاوپەیمان بوو لەگەلیان، کەچی سەعد چونکە زامدار ببوو لە گەمارۆکەی مەدینەدا، لە ژێر فشاری تۆڵە و ئازاری خۆی حوکمی کرد بە کوشتنی زیاتر لە 700 پیاو و هەر مێردمنداڵێکی کە مووی بەری سەریان دەرکردبوو یانی منداڵی نێوان 13- 14 ساڵیش! هەروەها بە بە کۆیلەکردنی ژنان و منداڵان و ماڵ و سامانیان.
بە نسبەت هەڵەی بەنی قورەیزە، واتە دەست تێکەڵاوکردن لەگەڵ قوڕەیش لە دژی پێغەمبەر، ئەگەر ڕاست بێت، غەدر و خیانەتێکی گەورەیە، بەڵام دەڵێم ئەوانەی بەرپرس بوون و کاربەدەست بوون موستەهەقی سزا بوون، هەر سەرۆك هۆزەکە و چەند دەست و پێوەندێکی نزیکیەتی، نەك مێرد منداڵی تازە بەرهاتووش سزا بدرێت، کە هیچ پەیوەندیەکی بەو بڕیارەی خیانەت نییە، و هەتا پەیوەندیشی پێ بووبێت لەبەر بچووکی تەمەنی هیچ سزایەکی ئەرز و ئاسمانی نایگرێتەوە تا ڕادەی مل پەڕاندن!
ئەو سزایەش هی دینێك نییە کتێبە پیرۆزەکەی بڵێت گوناهی کەس بەکەس هەڵمەگرن! [ولا تزروا وازرة وزر اخری] ئەو جۆرە سزایە، وەك سزای هۆلاکۆ و کۆمەنەستی سۆڤیەتی و بەعس و ڕژێمی تورکیای عوسمانی و ئەتاتۆرکی، و هەر دکتاتۆر و ملهوڕێك و سەرلێ شێواوێکی ترە، کە خەڵك بە کۆمەڵ سزا بدەن، لە کتێبەکانی سیرە و حەدیس هاتووە هەتا منداڵی 12 -13 ساڵیش لە ملی دراوە! ئەو ڕیوایەتەی کە باسی کوشتنی منداڵی توك و بەر لێهاتوو دەکات عطية القرظي سەحابی دەیگێڕێتەوە، کە یەکێکە لە زانایانی سەحابە، و خۆشی منداڵێكی جووی ڕزگاربووی بەنی قورەیزەیە و دەڵێت:
( وعن عطیة قال: { عرضنا على النبي صلى الله عليه وسلم يوم قريظة، فكان من أنبت قتل، ومن لم ينبت خلي سبيله، وكنت ممن لم ينبت فخلي سبيلي } رواه الخمسة وصححه الترمذي وفي لفظ: { فمن كان محتلما أو نبتت عانته قتل، ومن لا ترك } رواه احمد و النسائي.
[ئیمە نیشاندارین بە پێغەمبەر [د.خ] ڕۆژی قورەیزە، ئەوەی موو لەبەری هاتبایە دەکوژرا، ئەوەشی مووی لێ نەهاتبوو بەردەدرا، منیش لەوانە بووم کە مووم لی نەهاتبوو، بۆیە ئازاد کرام لە مردن]
باوەڕ ناکەم کتێبێکی سیرە و حەدیس و فقه و تفسیر هەبێت ئەو ریوایەتەی تێدا نەبێت، لای زانایانی ئەو زانستانە هیچ کیشەیەك لەوەدا نییە، من لە زۆر دەمێکە ئەو دیاردەیەم سەرنج داوە لە زاناکانی ئیسلام، کە زۆر بێ هەست و نائینسان و پڕ قەسوەتن بەرامبەر ئینسان، چونکە بە هەمان ئەو ڕوحیەتە جەنگاوەرە پەروەردە بوون، کە زۆربەی ڕووبەری ئیسلامی داگیرکردوە!
بۆیە کەباسی ئەو کوشتارە دەکەن، زۆر بە شێوەیەکی سارد و بی باکانە باسی دەکەن، وەك ڕوداوەکەی زینا کە مالیك دەیگێڕێتەوە- دوایی باسی دەکەین- تەنها وەك کەرەستەیەکی فیقهی باسی دەکەن و بەس! دەڵێن ئەوە بەڵگەیە لەسەر ڕەوایەتی کوشتنی هەر کەسێك تەنها بەری تووکی لێهاتبێت!!
هەتا خودی ئەو منداڵە جووە ڕزگاربووە لەو کوشتارگەیە، مەبەستم گێڕانەوەی عطية القرظي یە، ئەویش بەهەمان ئیحساسی مردوو وسارد، وەك ڕوداوێکی ئاسایی دەیگێڕێتەوە کە حوکمێکی شەرعی لێ ئیستیفادە دەکرێت! هەرچەندە بەو گێڕانەوەی شایەدیەکی مێژوویی و کارێکی زۆر گەورە و ترسناکی کردوە!
ئەوەی زۆر سەیرە ئەو حوکمە ئەگەر ڕاست بێت، چونکە من هەردەم بە گومانەوە دەڕوانمە ڕیوایەتەکان، ئەوە زیاتر لە حوکمی تەورات و هۆز و عەشایرەکان دەچێت، نەك حوکمی خوا لە ژوور حەوت ئاسمانەوە وەك حەدیسێک بەو مانایە لە پێغەمبەر دەگێڕنەوە. [لقد حكمت فيهم بحكم الله من فوق سبعة ارقعة -أي سماوات]!
کێشەکە ئەوە نییە ئەو ڕیوایەتە و ڕووداوە ڕاستە یان نا، باوەڕی پێدەکەین یان نا، بەڵکو کێشە ئەوەیە ئەو ریوایەتە هەردەم ئامادەیە لە هەموو کتێبەکانی حەدیس و تەفسیر و فقه و مێژوو، هەتا لەناو قورئانیش کاتێ ئایەتەکانی ٢٥ – ٢٦ الاحزاب تایبەت بەو ڕوداوە یش دەخوێنیتەوە: :{وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْراً وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيّاً عَزِيزاً {25} وَأَنزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُم مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِن صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِيقاً تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقاً {26} وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضاً لَّمْ تَطَؤُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيراً} سورة الأحزاب{ بتەوێ لە مانا و تەفسیری تێبگەیت، هەر تەفسیرێك بکەیتەوە ئەو شەڕە و ئەو وردەکاریەت پیدەڵێت، یانی ڕاست بێت یان ڕاست نەبێت، کاریگەری خۆی جێهێشتوە لەسەر فۆرمەڵەکردنی عەقڵیەتی موسڵمانی سەلەفی بە تایبەتی و موسڵمانەکانی تر بە گشتی!
ڕووداوی لەو جۆرە و هەڵسوکەوتی زبر و تووندوتیژ زۆرن لە سیرەدا، بەڵام هەر هێندە بوار دەبێت بۆ باسکردن، ڕەنگە لە پڕۆژەی کتێبەکەم زیاتر باسی بکەم!
