عیماد عه‌لی: چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ وه‌زعه‌كه‌دا بكرێت؟
پیش هه‌موو شتێك با كه‌س شایی نه‌كات و ئه‌وی تریش شیوه‌ن نه‌گێرێت و هه‌موو ئاراسته و تواناكان بۆ ئه‌وه بێت چۆن زیانه كاتیه‌كه كه‌م بكرێته‌وه.
ریفراندۆم كرا و بارودۆخێكی نوێ ده‌ستی پێكردووه و به سه‌ركه‌وتنی جه‌ماوه‌ری میژوویی بێت یان شكستی سیاسی و عه‌سكه‌ری راگوزه‌ر، سه‌ره‌رای گه‌له‌كۆمه‌كیه‌كان، قۆناغی حوكمی زاتی و فیدراڵی گوزه‌شت و قۆناغی سه‌ربه‌خۆیی هاتۆته ئاراوه. ئه‌مه قسه‌یه‌كی خه‌یاڵی نیه، جا زوو بێت یان دره‌نگ و ئه‌گه‌ر دوو هه‌نگاویش به‌ره‌و پاشه‌وه بگه‌رێینه‌وه به‌ڵام له دواجاردا ئامانجه‌كان ده‌پێكرێن. له ئه‌مرۆ به‌دواوه رێفراندۆم بووه سومبولی مێژوویی و بنه‌مایه‌كی یاسایی و جه‌ماوه‌ری و سیاسی كه له رێره‌وی مێژووی داهاتووی نزیك یان دووریدا لێكه‌وته ئه‌رێنیه‌كانی ده‌رده‌كه‌ون و هه‌زار و یه‌ك سه‌ركرده و ده‌سه‌ڵاتدار نه‌ك سری بكه‌ن و رایگرن به‌ڵكو ئه‌گه‌ر به بریاری په‌رله‌مانیش هه‌لیوه‌شێننه‌وه بایی یه‌ك عانه ئه‌رزشی نیه و له سه‌رجه‌م رووه یاسایی و سیاسیه‌كه‌یه‌وه جێگه‌ی خۆی گرت و به میله‌ت و ریفراندۆمێكی تر نه‌بێت هه‌ڵناوه‌شێته‌وه .
به‌ڵام بۆ ئه‌م رۆژانه و ئه‌و هه‌موو گوفتار و ره‌فتاره جۆربه‌جۆرانه و راوبۆچونه زۆر و زه‌وه‌ندانه ده‌لێین؛ له حه‌قیقه‌تدا 95%ی ئه‌وانه‌ی به خۆیان و حزبه‌كانیشیانه‌وه رایان نه‌خێر بوو بۆ ریفرادۆم یان بۆ سه‌ربه‌خۆیی، ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه بوو كه بارزانی عه‌رابی ریفراندۆم بوو نه‌ك پێشبینی وه‌زعی دوای ریفراندۆمیان كردبێت و سه‌لبیاته‌كانییان له‌به‌رچاوگرتبێت و خوێندبێته‌وه، واته سه‌ربه‌خۆییان به دژایه‌تی بارزانی گۆریه‌وه و دژایه‌تی كه‌سی و حزبیان له پێش سه‌ربه‌خۆیی و كوردستان دانابوو . ئه‌گینا له دوا ساته‌كانی پێش ریفراندۆم بریاری به‌شداری كردن و به‌ڵێیان نه‌ده‌دا و رێكخه‌ر و سه‌رۆكی حزبه‌كانیان و سه‌ركردایه‌تیه‌كانیان ده‌نگیان به به‌ڵێ نه‌ده‌دا و به‌رپرسیارێتی مێژوویان به ململانێی ته‌سك نه‌ده‌گۆریه‌وه و، له‌سه‌ر رای راستی خۆیان شێلگیر ده‌بوون نه‌ك گومان له نه‌فره‌تی مێژوو بكه‌ن له‌كاتی ئه‌گه‌ری هه‌ڵه كردنیان له پرسه‌كه و دیاری كردنی هه‌ڵوێست و بۆچونه حزبی و كه‌سیه‌كانیان پیش بیركردنه‌وه‌ی بابه‌تیانه‌یان. جا له‌م قۆناغه‌شدا خۆیان به براوه‌ی شه‌ر نه‌زانن و به‌رژه‌وه‌ندیه گشتیه‌كه بخه‌نه به‌رچاو نه‌ك پێخۆشبونی شكستی یه‌كێك یان حزبێك و به‌گیانی تۆڵه سه‌ندنه‌وه ره‌فتار نه‌كه‌ن و میله‌ته‌كه زیاتر توشی نه‌هامه‌تی نه‌كه‌ن، به پێی بۆچونی مردنی خۆیان و تۆپینی كه‌ره دێزه‌ش ره‌فتار نه‌كه‌ن.
جابۆیه ده‌بێت یه‌كه‌م جار چاره‌سه‌ری نێوخۆیی بدۆزرێته‌وه و گرنگترین رێگه چاره‌ی په‌رینه‌وه له قۆناغه زۆر قورسه‌كه به عه‌قڵانیه‌ت مه‌یسه‌ر بكرێت، ئه‌ویش به:
1- وردبونه‌وه له بارودۆخه‌مه و نه‌خزاندنی زیاتر بۆ باوه‌شی به‌رژه‌وه‌ندخوازانی ده‌ره‌وه له لایه‌ن كاربه‌ده‌ستانی ده‌سترۆیشتوو نه‌ك ته‌نها به‌رپرسانی راسته‌قینه.
2- له‌م كاته‌دا كه دوژمن ده‌سه‌ڵاتی كوردستانی خزاندۆته گۆشه‌یه‌كه‌وه. ده‌بێت هه‌مووان به یه‌ك بۆچون و دوور له ره‌فتاری هه‌رزه‌كارانه‌ی هه‌ندێك به یه‌كگرتوویی به‌رامبه‌ر ئه‌و دوژمنانه بوه‌ستین كه به زوڵم كردن و زوڵم لێكراوی پشتگیری هاوه‌رگه‌زه‌كه‌ی خۆیان ده‌كه‌ن و له دژی تۆ ده‌وستن ئه‌گه‌ر تۆش له‌سه‌ر حه‌ق بیت به پێی بیری ره‌قی( ناصر اخاك ظالما او مظلوما). به سیاسه‌ت و هه‌ر ئامرازێك بێت یه‌ك ده‌ستی كورد پیشان بدرێت بۆ ئه‌وه كار له كار نه‌ترازێت و هه‌موو شتێك له‌ده‌ست نه‌چێت و سه‌ده‌یه‌ك نه‌یه‌ینه دواوه و دوژمن له شوێنی خۆی بوه‌ستێنرێت ئه‌گینا ئه‌م جۆره دوژمنانه ره‌حم به‌وانه‌ش ناكه‌ن كه جه‌ستیان له ناو ده‌ستیان بووه و رایانكیشاون بۆ كوردستان و هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنراون و ره‌فتاریان له‌كه‌ركوك و ناوچه داگیركراوه‌كانی ئێستا باشترین گه‌واهیده‌ری ئه‌م قسه‌یه.
2- بیرنه‌كردنه‌وه له چاره‌سه‌ری خه‌یاڵی كه‌له سه‌ر وه‌لانانی بیروبۆچون ركابه‌ر بنیات نرابێت وو پێكهاته‌ی زۆرینه له سه‌ر ئه‌رز فه‌رامۆش كرابێت ئه‌گینا جگه له ماڵوێرانی شتی تری تێدا نادۆزرێته‌وه و ویستی به‌رژه‌وه‌نخوازه هه‌مه‌جۆره‌كان له‌سه‌ر ئه‌رزی كوردستان به ئاسانی جێبه‌جێ ناكرێت، ئه‌گینا هه‌مووان هه‌ڵه‌كان دووباره ده‌كه‌نه‌وه و زیانه‌كان زۆرتر ده‌كه‌نه‌وه.
3- بیر كردنه‌وه و ره‌فتاری واقعی نه‌ك حازر به‌ده‌ست یان هاورده‌ی ده‌ره‌وه كه هه‌ر بۆچونێك په‌نجا لوغمی له‌ژێره‌وه بێت.
4- له‌بیر كردنی ناكۆكیه‌كان یان وه‌لا نانی ململانێی نابه‌جێ به عه‌قڵ و بیری قووڵ به هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت كه‌س خۆی به راستر نه‌زانێت ئه‌مه ئاستی بیركردنه‌وه و شیكردنه‌وه و تێروانینی عه‌قلی كورده.
5- لیهاتوویی سه‌رجه‌م سه‌ركردایه‌تی كورد له‌م ئاسته‌دایه و كه‌س نه‌گه‌یشتووه به‌وه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنی ورد و زانستی و دروست بۆ په‌یوه‌ندی هێزه‌كان و هاوكێشه دیاره‌كان بكات و كار بۆ ئامانجه دیاریكراوه‌كان بكات و ئه‌گه‌ره‌كان بخوێنێته‌وه كه گرنگترین مه‌رجه‌كانی سه‌ركردایه‌تیه .
بۆیه هه‌مووان له خه‌مڵاندن هه‌ڵه بوون و هه‌مووان سۆزی نه‌ته‌وه‌یی به شێوه‌یه‌ك له شێوه‌كان زاڵ بوو به‌سه‌ریاندا و سه‌ركرده‌یه‌كی سیاسیی كیسنجه‌ر ئاسا یان بیرمه‌ندێكی وه‌ك ماركس و لینینمان نیه تا بڵێین خه‌تاكه‌ی خۆمانه نه‌ك بارودۆخه گشتیه‌كه و وه‌زعی كوردی پاش سه‌ده‌یه‌ك داگیركاری و ژیر ده‌سته‌یی. له لایه‌كی تره‌وه ئه‌گه‌ر سه‌ركرده‌ی بلیمه‌تشمان هه‌بێت كه‌چی ئێمه به‌رهه‌می كۆعه‌قڵی سه‌ركردایه‌تیه‌كان به كار ناهێنین و تینك تانكیشمان نیه بۆ رێنوێنی دروست و ده‌سه‌ڵاتی داموده‌زگه‌ییشمان نیه بۆ نه‌هیشتنی هه‌ڵه‌ی كه‌سی و ئه‌وه‌ی ده‌كرێت ته‌نها بۆچون و ره‌فتار و عه‌قڵیه‌تی كه‌سی و حزبی زاڵه به‌سه‌ر هه‌موواندا و ئه‌مه‌ش هه‌ڵگری تۆوی سه‌رجه‌م هه‌ڵه‌كانه.
