عادل عزیز و بەختیار شارەزوری: وێستگەکانی ژیانی نەوشیروان مستەفا.
نەوشیروان مستەفا کەسێک، کە جیاواز تر لە هەمو سەرکردەکانی شۆڕشی باشور دەردەکەوێت و، دەبێتە یارییچیەکی ناو گۆڕەپانی شۆڕش. وەک کەسێکی بەئاگا لە ڕوداوە ناوچەیی و جیهانیەکان، بەئاگا لە گۆرانکاریە فکرییەکان و بەئاگا لە فکری سیاسی و وە کۆمەڵناسێک کە بەپێی سیاسەتێکی واقعیانە مامەڵە لەگەڵ ڕوداوەکان دەکات. ئەم پیاوە وەک مێژو ناسێک کە بووبووە باکگراوندێکی بەهێزی سیاسیەت کردن و چۆنیەتی ئاراستەکردنی شۆڕش بۆ ئەو ئامانجانەی کە پێویستی مانەوە و بەرگری نەتەوەیەک بو دەردەکەوێت، وەک شارەزایەکی شۆڕشی پارتی زانی و سەربازی کاری زۆر گرنگی کردوە، ئەم پیاوە دەکرێت ژیانی بەسەر چەند وێستگەیەکدا دابەش بکرێت و وە بتوانرێت زانستیانە میتۆد و فکر و پڕۆژەکانی بخوێنرێتەوە، ئەگەر وێستگەکانی پۆلێن بکرێت ئەوا دەتوانین چوار وێستگەی سەرەکی دیاری بکرێ.
وێستگەی یەکەم
کارکردن لە ناو قوتابیان و رۆژنامەگەریی.
لەم وێسگەیەدا لەسەر دوو ئاست کار دەکات ؛
ئاستی یەکەم ؛
ڕۆژنامەوانی: کە خۆی لە ڕۆژنامەی ڕزگاریدا دەبینییەوە، ئامانج لەم کارکردنەی برەودان بووە بەبواری ڕۆژنامەگەریی، کە لەو سەردەمەدا ڕۆژنامەگەریی بوبوە پانتاییەک بۆ گەیاندنی فکر و گۆڕان لەسەر ئاستی پاشخانی ڕۆشنبیری کۆمەڵگا، ئەمەش بەو مانایە دێت لەم ڕێگەیەوە بتوانێت وەک ڕێگایەک بۆ گەیشتن بە هاوڵاتی کار لەسەر ئامادەگی هاوڵاتی بکات بۆ دروست بونی گیانی بەرگری، ئەوەی لای نەوشیروان مستەفا مەبەست بووە، کە ڕۆژنامەگەری بکاتە مەبەستێک بۆ گەیشتن بەئامانجێک، ئەویش دروست بونی گیانی بەرگرییە لای خەڵک.
ئاستی دوەم
کارکردن لەسەر دروست بونی ڕێکخراوێکی نوێخواز.
دورکەوتنەوە لە حیزبی کۆنەپارێز، پێی وابوە کە پارتی دیموکرات ناتوانێت ڕابەرایەتی کۆی شۆڕشی کوردی بکات، بۆیە کاری لەسەر کۆمەڵەی رەنجدەران کردوە لەگەڵ هاوڕێکانی تا بتوانن لە هەناوی شۆڕشدا ڕێکخراوێک دروست بکەن، تا بتوانێت لەگەڵ کەوتنی شۆڕشدا ئەم ڕێکخراوە جڵەوی شۆڕش بگرێت و دیسانەوە هەستانەوەیەک بدات بە گیانی شۆڕشگێڕی و بەرگری. وە بەپێی گۆڕانە فکری و بەریەککەوتنە جیهانیەکان ئاراستەی فکری کۆمەڵە بکات، دوای هەرەس دروستکردنی مەفرزە سەرەتاییەکان و کاراکردنی کۆمەڵەی ڕەنجدەران، کە بوە قۆناغێکی گرنگی شۆڕش و فکری شۆڕشگێڕی کە تێکەڵ بو لە مۆدێلی گیڤارایی و ماویی، کە ئەمەش دوای کۆمەڵەی مارکسی لنینی، قۆناغێکی گرنگ بو لە دەرچون لە شەپۆلی فکری بەریەککەوتنە جیهانییەکان، کارکردن لەسەر ئاستی شوناسی نەتەوەیی لە بەرگی شۆڕشگێڕیەتیدا، کۆمەڵە یەکێکە لە باشترین خوێندگای فکری و شۆڕشگێڕیی، کە نەوشیروان مستەفا ڕۆڵی سەرکردەیەکی تێدا بینیوە.
وێستگەی دووەم
قۆناغی یەكێتی نیشتمانی کوردستان .
لەم قۆناغەدا لەسەر هەمان فکری کۆمەڵەو و هەوڵدان بۆ ڕێکخستنێک کە بتوانێت ئەوانەی لە دەروەی کۆمەڵەن و بە باڵی مەکتەب سیاسی ناسرا بوون، لە چوارچێوەی ڕێکخراوێکی شۆڕشگێڕیدا یەک بخات. تونرا یەکێتی نیشتمانی دروست بکرێت، کە داینەمۆی ناو ڕۆحی ئەم ڕێکخراوە کۆمەڵە و نەوشیروان مستەفا بو، لەم قۆناغەدا ئەم ڕێکخراوە توانی ئەو بۆشاییە گشتیەی لەسەر ئاستی نەتەوەیەک هەبو پڕ بکاتەوە و لەسەر هەمو ئاستەکان ( سەربازی و سیاسی ) ڕۆڵی سەرەکی ببینێت و ڕابەرایەتی باشوری کوردستان بکات. ئەم پیاوە لەم قۆناغەدا وەک سەرکردەیەکی سەربازی و سیاسی ڕۆڵی سەرەکی بینوە، هەر لەم کاتانەشدا کاریی لەسەر جەستەی کۆمەڵگا کردوە وەک کۆمەڵناسێک تا بتوانێت ئەو ماتریالە ئامادە بکات کە شۆڕش پێوسیتی پێیەتی، بەدەر لەم کارانە وستویەتی کار لەسەر کوردانی پارچەکانی تر بکات بەوەی ڕۆحی نەتەوەیی بوون، زیندو بکاتەوە و هاوکاریان بێت. وە کاریی سەرەکی لەم قۆناغەدا بەکارهێنانی بەرژەوەندی نەتەوەیی بوە لەسەر ئاستی شەڕی ئێران عێراق و چۆنیەتی بەکارهێنانی بۆ بەرژەوەندیەکانی باشوری کوردستان.
وسێتگەی سێیەم
کۆتای هاتنی خەباتی شاخ و دەستپێکردنی بەڕێوەبردنی شارەکان.
لەم وێسگەیەدا نەوشیروان مستەفا دوای تەواو بونی شەڕی ئێران – عێراق و کارەساتەکانی هەڵەبجە و ئەنفالەکان، کە جارێکی تر کورد مەحکوم بو بە دوبارە بونەوەی مێژوی کەوتن، ئەم پیاوە بەردەوام دەبێت و هاوکێشە جیهانیەکان باش دەخوێنێتەوەو چیاکان جێناهێڵیت و دەزانێت کە حکومەتی عێراق ڕوبەڕوی سەرکێشی و شکشتێکی گەورە دەبێتەوە، هەر خۆی کار بۆ ئامادەکردنی ڕاپەڕینێک دەکات، تا بتوانێت بەپێی پێوستی ڕاپەڕین ئەو ئامادەگییە هەبێت، بەپێی پێشبنی خۆی هەروا بوو، وە توانی ببێتە ئەندازیاری ڕاپەڕین و سەرتاپای کوردستان لە ڕژێمی بەعس پاک بکەنەوە، ئیتر ئەم پیاوە لەبەر ئەوەی باوەڕی بەهێزی نیشتمانی هەبو هەوڵی دا هەمو هێزەکان کۆبکاتەوە و بەشداریان پێ بکات، هەر ئەو کات پاشماوەکانی پارتی کە بە بڕوای کاک نەوشیروان دەبێت بەشداریان پی بکرێت بانگهێشت دەکات و توانی هەمو هێزەکان لە دەوری بیری ڕاپەڕین کۆبکاتەوە ڕێکیان بخات و ئاراستەیان بکات، دوای سەرکەوتنی بیری ڕاپەڕین، خەباتی مەدەنی و حوکمڕانی شارەکان دەست پێ دەکات. ئەم پیاوە داوای کرد کە شۆڕشگێڕەکانی شاخ دور بخرێنەوە لە بەڕێوەبردنی شارەکان و نەوەی نوێ و کادری ئیداری و حکومڕانی تازە دروستبکرێت تا بتوانرێت شارەکان بەڕێوە بەرن. ئەگەر چی لەم قۆناغەدا، بەهۆی دەست تێوەردانی دەرەکی و ئەقڵی ناوچەیی و خێڵەکی و دابەشبونی باشور بەسەر دو بلۆکدا، نەیتوانی وەک پێویست ئامانجەکانی جێبەجێ بکات، بەڵام لە دروست بونی عێراقی نوێدا هەوڵی دا کە لە ناوەندی عێراقدا پێگەی کورد لە ڕوی دەستورییەوە مافەکانی دیاری بکرێت، بەڵام لەبەر ئەوەی لەم قۆناغەدا لە نێوان سەرکردایەتی و خەڵکدا بۆشاییەکی گەورە دروست بو، بەهۆی گۆرانی سەرکردەکانی شاخ لە سیاسیەوە بۆ کاری بازرگانی و خاڵی بونەوە لە فکر و دروستبونی گەندەڵییەکی گەورە، ئەم پیاوە هەوڵی دا ڕیفۆرم بکات لە ناو یەکێتی نیشتمانیدا، بتوانێت ڕیفۆرمی ئەم حیزبە بکات بەپێی گۆڕانەکان و چارسەری ئەو کێشانەی تۆشی حیزب بوە بکات، وە دەیزانی جۆرێک لە مۆدێلی سوڵتانی هەیە، وە دەبێتە هۆیەک بۆ ئیفلیجکردنی کۆی دامەزراوەکان بۆیە بە پڕۆژەیەکی گشیگیرەوە داوای کرد کە ڕیفۆرمی حیزبی بکرێت و لەوێوە کار لەسەر دامەزراوەکان بکرێت، دەیوست بەها ئەخلاقیەکانی سیاسەت بگێڕێتەوە بۆ سیاسەت و لەوە زیاتر بەر بە دروست بونی گۆرانی گروپی شۆڕشگێڕانی شاخ بۆ گروپی بازرگانی بگرێت، کە بە جۆرێک بو وەلائی لای هاوڵاتی نەهێشتبو، خەریک بو حیزب دەگۆرا بۆ ماركێت و بزنس، هەوڵی ئەم پیاوە کارکردن بو بۆ ڕیفۆرمی حیزب و پاشان ڕیفۆرمی گشتی، کە وابێت هەمو هاونیشتمانیەک لەبەردەم دامەزراوە حکومیەکاندا هەست بە ماف و ئەرکی خۆی بکات، خۆی بە بەشێک لە حکومەت بزانی بێ جیاوازی بیر و جیاوازی حیزبی و لێسەندنەوەوی دەستەڵات لە مەکتەب سیاسیەکانەوە بۆ دامەزراوە حکومییەکان، دەرکردنی حیزب لە کایەکانی ژیاندا، نەک پراوێزخستنی هاونیشتمانی بەو شێوەیە کە ئەنجامەکەی ئەوە بو کە ئێستە هەیە.
وێسگەی چوارەم
بەرەی ئۆپۆزسیون و بزوتنەوەی گۆڕان:
دوای ئەوەی پارتی و یەکێتی وەک دوو نمایندەی ئێران و تورکیا بونە جێبەجێکاری ستراتیژی ئێرانی و تورکی و لە ناوخۆشدا کاریان لەسەر بە میلشیای کۆی کۆمەڵگا دەکرد و فکری شۆڕشگێڕی و بەرخودان بەرەوە مردن دەچوو، کاریان لەسەر گۆرانی کۆمەڵگا کرد لە کۆمەڵگایەکی خۆ ژێنی بەرهەم هێنەوە بۆ کۆمەڵگایەکی بەکاربەر و داڕزیو، دوای ئەوەی کورد لە باشور تێکەڵی بازرگانی نەوت دەبێت و سامانی سروشتی نەوت دەخرێتە خزمەت چەند بنەماڵەیەکەوە، ئەوەی پێی دەوترێت بەشداریی هاوڵاتی لە حوکمداری و چالاککردنی پەرلەمان بەرەوە کۆتای بوون دەچو، ئەم پیاوە دەرک بەوە دەکات لە یەکێتی نیشتمانی جیا دەبێتەوە و لەگەڵ هاوڕێکانی مۆدێلی ئۆپۆزسیون بونیاد دەنێن و بەرەی ئۆپۆزسیون و بزوتنەوەی گۆڕان دروست دەکەن، لەم قۆناغەدا گرنگترین ئامانجەکانی نەوشیروان مەستەفا ئەمانە بون:
1- شۆڕشی سپی و بێ خوێن و کۆتایهێنان بە ململانێی چەکداری و خۆێن.
2- دروستکردنی پاشخانێکی گەورەی بەئاگابون و ڕۆشنبیری لای تاکی هاونیشتمانی.
3- خۆ گونجاندن لەگەڵ فکری سەردەمیانە و چۆنێتی مامەڵکردنێکی نیشتمانیانە لەگەڵ گۆرانکارییە ناوچەیی و جیهانییەکان.
4- گەڕاندنەوەی ناوەڕۆک بۆ دروشمەکان و گۆڕینی بەرپرسیاریەتی لە ئیمتیازەوە بۆ بەرپەرسیاریەتی.
5- ناچارکردنی پارتی و یەکێتی بۆ دروستکردنی هێزێکی سەربازی نیشتمانی و دور لە بەشکاری حیزبی .
6- ئەکتیڤ کردنی هەر چوار دەستەڵاتەکە ( پەرلامان، دادوەری، حکومەت، ڕاگەیاندن ) دور خستنەوەی داگیرکاری حیزبی.
7- بە نیشتمانیکردنی پەیوەندییەکان دەرەکییەکان.
8- گۆڕینی سیتەمی سەرۆکایەتی بۆ پەرلەمانی و بە مەرجەع کردنی پەرلەمان.
9- دانانی وفدی نیشتمانی بۆ پەیوەندییەکانی لەگەڵ ناوەند و بە نیشتمانیکردنی ئەم پەیوەندیە.
10- دروستکردنی ئابورییەکی پتەو و گێڕانەوەی خۆ بژێوی بۆ هەرێم.
11- خاڵی گرنگی نەوشیروان مستەفا کارکردن بو لەسەر هەڵوەشاندنەوەی ڕێککەتننامەی ستراتیژی، کە ڕێککەوتنێکی ناوچەیی و دابەشکاریە، هەرێم بوبوە پاشکۆی ستراتیژی ئێرانی و تورکی، ئەم پیاوە دەیوست ئەو ڕەگە مێژوییە بقرتێنێ، کە لە قوڵای مێژوەوە هاتووە، ئەویش دابەشکردنی هەرێم بووە بەسەر تورکیا و ئێراندا، دەیوست هەرێم ببێتە خاوەن ستراتیژی خۆی و ئێران و تورکیا وەک دو دەوڵەتی دراوسێی هاوبەرژەوەندی مامەڵەیان لەگەڵدا بکرێت، کە ئەمەش دەبووە خاڵی سەرەکی بونیادنانی دەوڵەتی سەربەخۆ، سڕینەوەی سنوری ئەو دیو دێگەڵە و ئەم دیو دێگەڵە، واتا بیری نەوشیروان مستەفا گەورەتر بووە لە پارتی و یەکێتی و، تەنها دەیوست پارتی و یەکێتی بە پشتوانی شەقام بکات بە دوو حیزبی نیشتمانی و دوریان بخاتەوە لە پاشکۆیەتی و پاشان کۆی کۆمەڵگا ئامادە بکات بۆ دروستکردنی ستراتیژی سەربەخۆی هەرێم.
ئەگەر ئەمە تەنها تایتڵک بێت بۆ نەوشیروان مستەفا ئەوا دەبێت لەسەر ئاستی ئەکادیمی زیاتر ئەم پیاوە بخوێنرێتەوە، بەدەر لە کاری حیزبی و شۆڕش و سیاسەت و چاکسازی، ئەم پیاوە بەدەم ڕێگاوە گوڵی چینەوە، شارەزایەکی باش بوە لە ئەدەبیات و شیعری کلاسیک و زمانەوانیدا، کە دەتوانین بڵێین: نەوشیروان مستەفا ڕێچکەیەکی فکری گشتگیرە و دەکرێت لە دوای خۆی ببێتە قۆناغێک بۆ نەتەوەیەک لە قۆناغێکی مۆدێلی سوڵتانی و گروپی مافیای بزنسەوە بۆ دامەزارەوەی بون بەشداری هاوڵاتی لە پرۆسە گشتیەکاندا، کاک نەوشیروان هێندە بە گرنگی زانیوە کە تاک وەک کەسێکی هوشیار بەشداری هەبێت لە پرۆسەی حوکمڕانیدا بەردەوام کاری لەسەر دەوڵەمەندکردنی پاشخانی ڕۆشنبیری تاک و کۆمەڵگا کردوە، کە ئەم ڕۆشنبیریە دەبێتە هۆکارێک بۆ کۆمەڵگایەکی زیندو، هەر بۆیە پاش مردنیشی وەسیەت دەکات ئارامگاکەی ببێتە کتێبخانەیەک تا بتوانرێت بەردەوامی بدات بەو خەونەی و ببێتە سەنتەرێک بۆ ڕۆشنبیرکردنی هاوڵاتی.
