بورهان شیخ ره‌ئوف: خوێندنه‌وه‌یه‌كی راشكاوانه بۆ هێرشه‌كه‌ی سه‌ر هه‌ولێر.
له كاتێكدا هه‌موو جیهان سه‌رقاڵی جه‌نگی روسیا و ئۆكرانیایه، له‌ناكاودا هه‌مووان به‌ره‌به‌یانی 13- 3- 2022 بینه‌ر و بیسه‌ری هه‌واڵی هێرشێکی موشه‌كی بووین بۆ سه‌ر هه‌ولێری پایته‌ختی هه‌رێمی كوردستان، ده‌كرێت بپرسین نهێنی ئه‌م موشەکبارانە چی بوو له كاتێكدا هه‌واڵه‌كان باس له‌وه ده‌كه‌ن وتووێژه‌كانی ڤیه‌ننای تایبه‌ت به به‌رنامه ئه‌تۆمییه‌كه‌ی ئێران نزیك بۆته‌وه له رێكه‌وتن؟
ژماره‌ی موشه‌كه‌كان
وه‌زاره‌تی ناوخۆی هه‌رێمی كوردستان له به‌یانامه‌یه‌كدا رایگه‌یاند كه 12 موشه‌ك به‌ر ته‌لاری ته‌واو نه‌بووی كونسڵخانه‌ی ئه‌مریكا له هه‌ولێر و ناوچه‌یه‌كی نیشته‌جێبوونی نزیكی كه‌وتووه، له سه‌عات یەکی به‌ره‌به‌یانی 13 ئازاری 2022، به‌ڵام ته‌نها زیانی مادی هه‌بووه و هاووڵاتییه‌كیش براینداربووه. لای خۆیانه‌وه ئێرانییه‌كان ده‌بێژن كه ناوه‌ندێكی هه‌واڵگریی ئیسرائیلیان له هه‌ولێر به ئامانج گرتووه كه بە وتەی ئەوان «ناوه‌ندێكی پیلانگێڕییه ته‌لئه‌بیب به‌كاری ده‌هێنێت دژ به ئاسایش و سه‌قامگیریی ئێران و (9) كه‌سیشیان كووشتووه»، له هه‌مانكاتدا ئه‌وه‌شیان راگه‌یاندووه كه ئه‌م هێرشه وه‌ڵامێكه بۆ ئه‌و هێرشه‌ی چه‌ند رۆژی پێشووتر ئیسرائیلییه‌كان له شام كردویانەتە سەر ئامانجێکی ئێرانییەکان و دوو فه‌رمانده‌ی سەربازیی ئێران لەو گورزەدا کوژراون.
ئێرانییه‌كان ئه‌وه‌شیان راگه‌یاندووه ئه‌گه‌ر له داهاتوودا ئیسرائیل هێرشی له‌و شێوەیە لە دژیان بکات، ئه‌وا كاردانه‌وه‌ی توندو گورچكبڕتریان ده‌بێت.
هاوکات ده‌زگای دژه تیرۆری كوردستان- هەولێر رایگه‌یاندووە كه «هێرشه‌كه له ده‌ره‌وه‌ی سنووری عیراق و هه‌رێمی كوردستانه‌وه کراوە و به دیاریكراوی له‌لای خۆرهه‌ڵاته‌وه».
كاردانه‌وه‌كان
په‌لاماره‌كه چه‌ندین ره‌خنه و ناڕه‌زایی لێكه‌وته‌وه چ له ئاستی ناوخۆ و چ لەسەر ئاستی ده‌ره‌وه، له‌وانه ئه‌مریكا و یونامی و هه‌روه‌ها سه‌رۆك كۆمار و سه‌رۆك وه‌زیران و سه‌رۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق و ره‌وتی سه‌دره‌وه.
ئه‌وه‌ی نامۆ بوو له‌م ئۆپه‌راسیۆنه‌دا، كات و شوێن و ئامانج و شێوازه‌كه‌ی نه‌بوو به ته‌نها، به‌ڵكو راگه‌یاندنه‌كه‌ی بوو به راشكاوی له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه، له كاتێكدا تا ئێستاش خۆیان به خاوه‌نی هیچ كام له‌و جۆره ئۆپه‌راسیۆنانه نه‌كردووه كه پێشتر كراوه.
په‌یامه‌كان بۆ كێ بوون ؟
1- بۆ ئه‌مریكا و هاوپه‌یمانه خۆرئاوایی و ئیقلیمییه‌كانی: بۆ ئه‌وه‌ی وانه‌زانن ئێران له دۆخێكی لاواز و ناله‌باردایه و له گفتوگۆدایه له ڤییه‌نا له گه‌ڵتاندا.
2- بۆ ئیسرائیل: ئه‌گه‌ر ئێوه گورزێكتان له ده‌ره‌وه‌ی سنووره جوگرافییه‌كانی ئێران لێمان وه‌شاندووه له شام، ئه‌وا ئێمه‌ش له ده‌ره‌وه‌ی سنووری جوگرافی خۆتان گورزێكی توندترتان لێ ده‌وه‌شێنین.
3- داننانی ئێران خۆی به ره‌سمی و له پاش ماوه‌یه‌كی كه‌م به‌وه‌ی له‌پشت هێرشه‌كه‌وه‌یه، ئه‌مه دووه‌مجاره دوای هێرشه‌كه‌ی سه‌ر بنكه‌ی عێن ئه‌لئه‌سه‌د سوپای پاسداران به‌رپرسیارێتی خۆی له ئۆپه‌راسێونه‌كان رابگه‌یه‌نێت.
4- بۆ وڵاتانی ئیقلیمی و دراوسێی خۆی له ناوچه‌كه: ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندییه‌كانتان له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ئاسایی كردۆته‌وه و ئیسرائیلتان هێناوه‌ته ناوچه‌كه و هه‌ڕه‌شه‌یه بۆ سه‌ر ئاسایشی ئێران، ئه‌وا هه‌مان چاره‌نووس و هه‌ڵسوكه‌وتتان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ین و وه‌ڵامی گونجاومان بۆتان ده‌بێت.
ئه‌وه‌ی جیاوازه له‌م ئۆپه‌راسیۆنه‌دا، ئێرانییه‌كان رووی ده‌میان له ئه‌مریكا نییه و سێره‌یان له ئیسرائیل گرتووه، چونكه له 40 ساڵی رابردوودا له‌گه‌ڵ ئه‌مریكادا له ململانێیه‌كی سه‌ختدان، باس له‌وه‌ش ده‌كه‌ن كه سێ بنكه‌ی تری موساد هەن و هه‌ڕه‌شه‌ن بۆسه‌ر ئاسایشی ئێران، ئه‌وانیش له داهاتوودا به ئامانج ده‌گیرێن.
ململانێی ئه‌مریكا و ئێران له عیراق
ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ساڵی 2003 كه ئه‌مریكا هاتە ناو عیراقەوە، زۆربه‌ی وڵاتانی ناوچه‌كه ناڕازیبوون، جگه له ئێران و كوێت كه له‌سه‌ر بنه‌مای دوژمنی دوژمنه‌كه‌م دۆستمه هاوڕابوون له‌گه‌ڵ ئه‌مریكا، ته‌نانه‌ت توركیا كه ئه‌ندامی هاوپه‌یمانی ناتۆش بوو بواری نه‌دا هێزه‌كانی ئه‌مریكا له خاكه‌كه‌یه‌وه بێنه ناو عیراقه‌وه. به‌ڵام له‌و مێژووه به دواوه ئێران و ئه‌مریكییه‌كان به ناڕاسته‌وخۆ عیراقیان به‌ڕێوه‌بردووه به هاوبه‌شی له زۆر وێستگه‌ی جیاوازدا، ته‌نانه‌ت له شه‌ڕی داعش یشدا، به‌ڵام كێشه‌كه ئه‌وكاته سه‌ریهه‌ڵدا كه ئیداره‌ی تره‌مپ له ساڵی 2018 پاشه‌كشه‌ی له رێكه‌وتننامه‌ی (5+1) كرد، خاكی عیراق بووه گۆڕه‌پانی یه‌كلاكردنه‌وه‌ی كێشه و ململانێكانی ئه‌و دوو وڵاته و چەندین ئۆپەراسیۆنی جیاجیایان لەدژی یەکتریی بەڕێوەبردووە، كه ئه‌وه‌ش دۆخه‌كه‌ی زیاتر ئاڵۆز كرد و ئه‌مریكا و ئێرانی له شه‌ڕی به وه‌كاله‌ته‌وه ده‌رگیری شه‌ڕی راسته‌وخۆ کرد و تاران راسته‌وخۆ بنكه‌ی عه‌ین ئه‌لئه‌سه‌دیان له خۆرئاوای عیراق موشەکباران كرد.
له دوای هه‌ڵبژاردنه پێشوه‌خته‌كه‌ی 10/10/2021 ئاكامی هه‌ڵبژاردنه‌كه به شێوه‌یه‌ك بوو هه‌ندێك لایه‌ن و هێزی تر هاتنه پێشه‌وه كه دۆخه‌كه‌ی زیاتر ئاڵۆزكرد كه دوای پێنج مانگ هێشتا سه‌رۆك كۆمار هه‌ڵنه‌بژێراوه و حكومه‌ت پێكنه‌هێنراوه.
بۆ هه‌رێمی كوردستان به تایبه‌تی و عیراقیش به گشتی گرنگه لایه‌نه سیاسییه‌كان ئه‌وه بزانن ئێران كاراكته‌ری سه‌ره‌كییه له عیراقدا و به تایبه‌تی دوای كشانه‌وه‌ی ئه‌مریكا له ئه‌فغانستان، گۆڕانكارییه ئیقلیمی و جیهانییه‌كان ئه‌وه‌مان پیشان ده‌ده‌ن كه سیستمی جیهانی به‌ره‌و وه‌رچه‌رخان ده‌ڕوات و جه‌مسه‌ری نوێی ئیقلیمی نێوده‌وڵه‌تی تر له دایك ده‌بن و جیهان ژانی پێوه‌ده‌گرێت.
له كۆتاییدا
1- فرۆشتنی غازی هه‌رێمی كوردستان به توركیا كه له‌م رۆژانه‌دا به چڕی باسی لێوه ده‌كرێت كاریگه‌ریی خۆی هه‌بوو له‌سه‌ر ئه‌م هێرشانه‌ی كرانه سه‌ر هه‌ولێر .
2- بۆ وڵاتانی ناوچه‌كه گرنگه كێشه‌و ململانێكانیان به ئاشتی چاره‌سه‌ر بكه‌ن، نه‌ك له‌سه‌ر بنه‌مای هێز و خۆسه‌پاندن.
