عەتا قەرەداخی: گەڕان بە دوای بەهاکانی جوانیدا لە شیعری گۆراندا/ بەشی چوارەم.
گۆران به متمانه‌و دڵنیاییه‌وه پێداگرى له‌وه ده‌كات، ژن كه هێماو لوتكه‌ى جوانیه ئه‌وى چاوه‌ڕوانی مه‌رگ ته‌نیا به ده‌ركه‌وتن و خۆنیشاندانی ده‌گێڕێته‌وه بۆ ژیان. ئه‌مه‌ش ئه‌وه نیشان ده‌دات كه ڕێگایه‌ك هه‌یه بۆ رزگاربوون له مردن یان به‌لایه‌نی كه‌مه‌وه بۆ دواخستنی مردن كه ئه‌ویش جوانیه. جوانیش وه‌كو پێشتر ئاماژه‌مان بۆ كرد لاى گۆران دوو سه‌رچاوه‌ى هه‌یه كه ئه‌وانیش سرووشت و ئافره‌تن. گۆران له‌مه زیاتر ده‌ڕوات و ده‌ڵێت:
ئیتر رابوورد من پیر ببم، یان دڵم بمرێ
یا بلوورى شادمانیم هه‌رگیز گه‌رد بگرێ.
واته شاعیر باس له مانه‌وه‌ى هه‌تاهه‌تایی ونه‌مرى ده‌كات. ته‌نانه‌ت باسی مانه‌وه‌یه‌ك ده‌كات كه به‌هێزو به چالاكیه‌وه بمێنێته‌وه‌و هه‌رگیز نه‌گاته قۆناغی پیرى. ئه‌مه‌ش مۆتیڤ و پاڵنه‌ڕێك له پشتیه‌وه راوه‌ستاوه كه جوانیه به تایبه‌تیش جوانی ئه‌وى ژن. ئێستا ئه‌و پرسیاره سه‌رهه‌ڵده‌دات ئایا له رووى ڕاستیه‌وه ئه‌گه‌ڕێكی له‌م جۆره چاوه‌ڕوانكراوه، یان ئه‌وه‌ى شاعیر باسی ده‌كات به‌رهه‌می خه‌یال َو ئه‌ندێشه‌و نائاگاییه‌و له ڕاستیدا درووستكردنی یۆتۆپیایه‌كه؟ ئه‌وه‌ى زه‌مینه‌ش بۆ درووستكردنی ئه‌م یۆتۆپیایه فه‌راهه‌م ده‌كات جوانیه. ئه‌وه ئاشكرایه كه جوانی خۆى شتێكی نه‌مره، به‌ڵام ئه‌وى ژن كه لێره‌دا به‌رهه‌مهێنی ئه‌و جوانیه‌یه كه ئه‌وى چاوه‌ڕوانی مه‌رگ زیندوو ده‌كاته‌وه‌و ده‌یگه‌یه‌نێته ئاستێك كه باسی ئه‌وه بكات جاڕێكی تر نه پیرى لێی نزیك ده‌بێته‌وه‌و نه مردن له ده‌رگاى بدات، خۆى بابه‌تێكه ملكه‌چی مردن و نه‌مانه. كه‌واته ئه‌گه‌ر جوانی ژن بتوانێت نه‌مرى به‌وى پیاو بدات، ماناى وایه ده‌شێ نه‌مرى له سه‌رچاوه‌ى مردوو یان له‌ناوچووه‌وه به‌رهه‌مبهێنرێت. لێره‌شدا ئه‌و پرسیاره‌یه خۆى ده‌سه‌پێنێت؟ ئایا شتێك هه‌یه ناوى نه‌مرى بێت؟ ئایا ئه‌وه‌ى نه‌مرى به‌رهه‌مده‌هێنێت چیه؟ ڕاسته لێره‌دا و له چوارچێوه‌ى ئه‌و ده‌قه شیعریه‌دا جوانی به‌رهه‌مهێنی نه‌مریه، به‌ڵام جوانی خۆى به‌رهه‌می سه‌رچاوه‌یه‌كی نه‌مر نیه.
ڕاسته شاعیر باسی نه‌مرى و مانه‌وه‌ى هه‌تاهه‌تایی ده‌كات و ره‌تی ده‌كاته‌وه جاڕێكی تر ئه‌و پیر ببێت، یان دڵی بمرێت. ئه‌مه‌ش بانگه‌شه‌كردنی نه‌مریه. به‌ڵام دواتر ئاشكرا ده‌بێت كه نه‌مرى لاى گۆران نه‌مرى جه‌سته‌و مانه‌وه نیه له ژیاندا، به‌ڵكو به‌ده‌ستهێنانی نه‌مریه له ڕێگاى داهێنانه‌وه. سه‌رچاوه‌و مۆتیڤى داهێنانیش لاى ئه‌م شاعیره جوانیه. سه‌رچاوه‌ى به‌رهه‌مهێنانی جوانیش سرووشت و ئافره‌ته. واته ئه‌و باسی به‌ده‌ستهێنانی گه‌وهه‌رو ماهیه‌تی نه‌مرى ده‌كات له ڕێگاى داهێنانه‌وه. ئه‌وه‌تا ده‌ڵێت: ئه‌مجا ئه‌ى یار، ئه‌ى خوا.. ژنی عه‌شقم، ئه‌ى ڤینووس
ئه‌ى هه‌یكه‌لی به‌ده‌ن له عاج توالێت ئابنووس
هیچ نه‌بێ بۆ .. بۆ خاترى جاهی ئه‌پۆلۆ
مه‌لی شیعرم مه‌یدان مه‌ده بكه‌وێ له گۆ.
شاعیر له وه‌سفێكی به‌رزدا ئه‌وى یار ده‌دوێنێت، جاڕێك به خواوه‌ندى جوانی و دڵدارى ناوى ده‌بات و ده‌مێك به به‌ژن له عاج و توالێت له ته‌خته‌ى ئه‌به‌نووس درووستكراو وه‌سفی ده‌كات، كه مه‌به‌ستی له‌م جۆره وه‌سفه‌ش ئه‌وه‌یه ئه‌وى شاژنی عه‌شق به‌رزترین نموونه‌ى جوانیه‌و به‌و جوانیه‌ش ئه‌می له كه‌نارى مه‌رگه‌وه گێڕایه‌وه بۆ ژیان. به‌ڵام ئایا ئه‌م شێتی ژیانه‌و هه‌رچۆنێك بێت ده‌یه‌وێت بژى، یان به واتایه‌كی تر، ترس له مردن واى لێده‌كات كه په‌نا بۆ هه‌ر شتێك ببات كه به‌ژیانیه‌وه ببه‌ستێـته‌وه؟ یان له پشتی ئه‌م دوو بۆچوونه‌وه شتێكی تر هه‌یه‌و ئه‌و ده‌یه‌وێت له پێناوى ئه‌وه‌دا بژى، یان له ڕاستیدا ژیانی ئه‌و له‌وێدا به زیندوویى ده‌مێنێته‌وه؟ وه‌ڵامی ئه‌م پرسیارانه‌ش به‌روونی ده‌رده‌كه‌وێت، كاتێ ئه‌وى شاعیر رووده‌كاته شاژنی عه‌شقی و ته‌نانه‌ت به‌جۆرێك لێی ده‌پارَێته‌وه‌و داواى لێده‌كات له‌به‌ر خاترى ئه‌پۆلۆى خواوه‌ندى شیعرو حیكمه‌ت یارمه‌تی بدات بۆ ئه‌وه‌ى تواناى شیعر به‌رهه‌مهێنانی به‌رده‌وام بێت. ئه‌و هێزێك بۆ به‌رهه‌مهێنانی شیعر دیارى ده‌كات و به مه‌لی شیعر ناوى ده‌بات كه ده‌شێ به فریشته‌ى ئیلهام ناوببرێت یان پێی بگوترێت هێزى به‌رهه‌مهێنانی شیعر. ئه‌می شاعیر یه‌ك ئامانجی روون و ئاشكراى هه‌یه‌و ژیان و زینده‌گانی و مانه‌وه‌ى ته‌نیا بۆ ئه‌و ئامانجه ده‌وێت، كه ئه‌ویش به‌رده‌وامبوونی فریشته‌ى ئیلهام به‌خشی شیعرى ئه‌وه. واته ژیان و خۆزگه‌ى مانه‌وه‌و ترس له مردن و ده‌ستگرتن به ژیانه‌وه ته‌نیا بۆ ئه‌وه‌یه كه له به‌رهه‌مهێنانی شیعر به‌رده‌وام بێت. كاتێكیش به‌دواى جوانیدا وێله‌و ده‌یه‌وێت پێی بگات هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌یه كه بۆ ئه‌و جوانی به‌شێكه له‌و هێز و پاڵنه‌ره‌ى كه ده‌رگاى داهێنانی شیعرى ئه‌م به كراوه‌ى ده‌هێڵێته‌وه‌و به‌رده‌وام ده‌بێت له داهێنان. بوون و مانه‌وه‌و نه‌مرى ئه‌میش ته‌نیا له داهێناندایه نه‌ك له مانه‌وه‌ى فیزكیدا و به‌رده‌وام بوون وه‌كو هه‌ر مرۆڤــێك یان هه‌ر ئه‌فریده‌بوویه‌كی ترى بێ به‌رهه‌م. به مانایه‌كی تر، شاعیر تا ئه‌و كاته خۆى به زیندوو ده‌زانێت كه تواناى داهێنانی هه‌بێت. هه‌ر لێره‌شه‌وه له كاتێكدا ئه‌می شاعیر هه‌ستی به نزیكبوونه‌وه‌ی مردن كردبێت، ده‌شێ بینین یان هه‌ستكردنی ئه‌م به ئه‌وى شۆڕه‌ژنی شۆخ، ئه‌و مه‌ترسیه‌ى كه‌مكردبێته‌وه. واته ئه‌وى ژن به هه‌موو ئه‌و جوانیانه‌وه كه ئه‌می شاعیر وه‌سفی ده‌كات ئیلهامی داهێنانی پێبه‌خشی بێت ئه‌وه‌ش به گوێره‌ى ئه‌می شاعیر گێڕانه‌وه‌یه‌تی له كه‌نارى مه‌رگه‌وه بۆ ژیانی پڕ له چالاكی و جوڵه‌و به‌رهه‌م. واته لێره‌دا جوانی ئه‌وى ژن هه‌م ئیلهام به‌خشی شیعره، هه‌م ده‌شێ وه‌كو پاڵنه‌رى گێڕانه‌وه‌ى ئه‌م بۆ ژیان و بۆ ئاشتبوونه‌وه له‌گه‌ڵ ژیان سه‌یر بكرێت.
گۆران بێجگه له‌وه‌ى كه ئافره‌ت یان ژن به جوڵێنه‌رو مۆتیڤى درێژه‌دان به ژیان و ته‌نانه‌ت گه‌یشتن به نه‌مرى ده‌زانێت، كاتێك ده‌بێت به پاڵنه‌رى داهێنان. ئه‌مه‌ش له كاتێكدا كه ئه‌و داهێنان به بنه‌ماى سه‌ره‌كی ده‌زانێت بۆ به‌ده‌ستهێنانی نه‌مرى، كه دیاره مه‌به‌ست له نه‌مریش مانه‌وه‌ى ناوه. دیسان نه‌ك هه‌ر ئافره‌ت ده‌چوێنێت به ڕه‌گه‌زه جوانه‌كانی سرووشت، به‌ڵكو ئافره‌ت وه‌ك هه‌ندێ له‌و ڕه‌گه‌زه جوانانه یان به‌رهه‌می ئه‌و ڕه‌گه‌زه جوانانه ده‌ناسێنێت. بۆ نیشاندانی ئه‌م پێشكه‌شكردنه، گۆران له هه‌ڵبه‌ستی” شه‌وێك له عه‌بدوڵا” ده‌ڵێت:
ئافره‌ت: چراى كۆڕى ئاهه‌نگ
له‌نجه‌ى جووڵان، مۆسیقاى ده‌نگ
یه‌كێ قژ زه‌رد، یه‌كێ چاوره‌ش
یه‌كێك لێو وه‌ك گوڵ – غونچه‌ى گه‌ش
یه‌كێك جوانی وه‌ك هه‌تاوه
تین و تیشكی له پێش چاوه
یه‌كێك مانگی شۆخ و شه‌نگه
سیحرى جوانیه‌كه‌ى بێ ده‌نگه
یه‌كێك شێوه‌ى دوان خۆشه
جوان نیه، به‌ڵام جوان پۆشه.
ئاشكرایه كه گۆران ئه‌م هه‌ڵبه‌سته‌ى له چ كات و دۆخێكدا نووسیووه، به‌ڵام وه‌سفی ئه‌و بۆ جوانی به‌رده‌وام له هه‌ڵكشاندایه. ئه‌وه‌ش له شێوه‌ى ئه‌و وێنه شیعریانه‌دا به‌رجه‌سته ده‌كات كه یان له لێكچوونی نێوان دوو ڕه‌گه‌ز به‌رهه‌می هێناون كه ئه‌ویش یان ئافره‌ت ده‌چوێنێت به سرووشت یان به پێچه‌وانه‌وه هه‌ندێجار ئافره‌ت ده‌كاته چه‌ق و سرووشت به‌و ده‌چوێنێت. یان وێنه‌كانی گۆران له‌سه‌ر بنه‌ماى دووانه‌ى دژ یان ناكۆك یان به‌رامبه‌ر پێكدێن كه له هه‌ردوو شێوه‌كه‌شدا چ لێكچواندن، چ دووانه‌ى دژ بنه‌مان بۆ پێكهێنانی جۆرێك له هاوسه‌نگی كه ئێمه پێشتر وه‌كو هارمۆنیاى سرووشت یان ڕێكخستنی گه‌ردوون باسمان كرد.
ئاشكرایه (له عه‌بدوڵا)، جۆرێك له ئاهه‌نگ یان كۆبوونه‌وه‌ى سه‌ماو گۆرانی هه‌بووه، گۆران نه‌ك هه‌ر ئه‌و كاته‌و له‌وێ به‌ڵكو له ئه‌زموونی شیعرى گۆراندا به‌گشتی ئافره‌ت چرا یان بزوێنه‌ر یان رۆحی كۆڕى ئاهه‌نگ و ساته خۆشه‌كانه، هه‌رچۆن بزوێنه‌رى ژیان و سه‌رچاوه‌ى ژیانه، به‌هه‌مان شێوه ئافره‌ت خۆى مۆسیقاو گۆرانی و ئاهه‌نگ و سه‌مایه، ئافره‌ت ئه‌و تابلۆ ره‌نگینه‌یه كه له‌سه‌ر په‌ڕه‌ى هه‌ستی گۆران تابلۆیه‌كی ره‌نگینی جوانی به‌رهه‌مێن و چێژ به‌خشه. كه‌واته لێره‌دا گۆران جۆرێك شووناس ده‌دات به ئافره‌ت كه ئه‌ویش شووناسی ژیانه به هه‌موو ڕه‌گه‌زه جوان و ناسك و هه‌ست بزوێن و رۆح وروژێنه‌كانیه‌وه. به مانایه‌كی تر ئافره‌ت سرووشتێكی ره‌نگاو ره‌نگه به جوانی دیمه‌ن و به ده‌نگی خۆش و به رووى گه‌ش و به بۆنی سه‌رسامكه‌ره‌وه. به مانایه‌كی تر ئافره‌ت هه‌ڵگرى هه‌موو خاسێته جوانه‌كانی ناو ئه‌م گه‌ردوونه‌یه‌و شان به‌شانی جوانی سرووشت سه‌رچاوه‌ى به‌رهه‌مهێنی هه‌موو چێژێكی جه‌سته‌یی و رۆحیه. هه‌روه‌ك گۆران سه‌ربارى ئه‌وه‌ى شووناسێكی گشتی ده‌دات به هه‌موو ئافره‌ت یان ڕه‌گه‌زى مێ، دیسان له‌ناو ئه‌و شووناسه گشتیه‌شدا جۆرێك له پۆلێنكارى دووه‌می ده‌كات و خاسێته تایبه‌تیه‌كانی ئافره‌ته جۆراو جۆره‌كانیش ده‌كاته بنه‌ما بۆ پۆلێنكردنیان كه هه‌ریه‌كه‌یان به‌شێوه‌یه‌كه، به‌ڵام هه‌موویان له‌ژێر ناونیشانێكی گه‌وره‌تردا كۆده‌بنه‌وه كه ئه‌ویش به‌شداریكردنی هه‌موویانه له خاسێتێكی سه‌ره‌كیدا كه جوانیه. دیاره ئه‌و جوانیه‌ش به‌شه جۆراوجۆره‌كانی جه‌سته‌ى ئافره‌ت، جوڵه‌ى ئافره‌ت، ده‌نگی ئافره‌ت و عیشوه‌و نازى ئافره‌ت و ناسكی و رووبه‌رى فراوانی رۆحیی لاى ئافره‌ت به‌رهه‌مێنێتی. بێگومان لێره‌دا كه گۆران به‌و ئاوه‌ڵناوه جوانانه وه‌سفی به‌شه جۆراوجۆره‌كانی جه‌سته‌ى ئافره‌ت و ده‌نگ و زمان و ئاخاوتن و جوڵه‌و هه‌ر شتێكی ترى ئافره‌ت ده‌كات، بوونی ئافره‌ت وه‌كو هه‌ر تابلۆیه‌كی جوان و قه‌شه‌نگی نێو ئه‌م سرووشته پێشكه‌ش ده‌كات. لێره‌شدا له ڕێگاى كۆمه‌ڵێك لێچواندنی ئافره‌ت و جوانیه‌كه‌یه‌وه به ڕه‌گه‌زو جوانی ڕه‌گه‌زه‌كانی سرووشت ئه‌و تابلۆ قه‌شه‌نگه چێژ به‌رهه‌مهێنه پێشكه‌ش ده‌كات.
گۆران له روانگه‌ى جوانیه‌وه پێگه‌ى ئه‌وى ئافره‌ت دیارى ده‌كات و ئه‌و به پێی پێوانه‌ى جوانی ده‌ڕوانێته ئافره‌ت و ئه‌وه‌ش واى لێده‌كات كه هه‌ندێجار ئافره‌ت له پێگه‌ى ئافره‌ت یان مرۆڤه‌وه بگوازێته‌وه بۆ پێگه‌یه‌كی به‌رزترو وه‌كو بوویه‌كی ئه‌فسوونی یان بوویه‌ك له خه‌یاڵ و ئه‌ندێشه‌دا سه‌یرى بكات یان بیكات به ئه‌فریده‌بوویه‌كی ئه‌فسانه‌یی. له هه‌ڵبه‌ستی”ئه‌ڕۆى ئۆغر”دا گۆران رووده‌كاته ئه‌وى ئافره‌ت و به‌مجۆره ده‌یدوێنێت:
فریشته‌ى، یا په‌رى، یا حۆرى ئه‌ى شۆخی مه‌له‌ك شێوه
به‌عیشوه‌و خوو، له هاوجینسی به‌شه‌ر ناكه‌ى ئه‌ڕۆى ئۆغر.
گۆران به ته‌واوه‌تی دڵنیا نیه كه ئه‌وى ئافره‌ت كام له‌مانه‌یه: ئایا فریشته‌یه، په‌ریه یان حۆرى. ئه‌و ناتوانێت شووناسی ڕاسته‌قینه‌ى ئه‌وى ئافره‌ت لێره‌دا دیارى بكات، هۆكاره‌كه‌شی جوانی و شۆخ و شه‌نگیه‌و لێره‌شدا ئه‌وه ئاشكرا ده‌بێت كه گۆران ته‌نیا ده‌زانێت ئه‌مانه هه‌موویان جوانن به‌ڵام پێوانه‌یه‌كی دیاریكراوى نیه بۆ جیاكردنه‌وه‌ى ئه‌مانه له رووى جوانیه‌وه، بۆیه ئه‌وى ئافره‌ت به‌هه‌موویان ده‌چووێنێت. ئه‌مه‌ش له ئاستێكی تردا ئه‌وه نیشان ده‌دات كه له روانگه‌ى گۆرانه‌وه ئه‌وى ئافره‌ت جوانی هه‌موو ئه‌و هێما جوانانه‌ى له‌خۆیدا كۆكردووه‌ته‌وه‌و ناتوانرێت ته‌نیا به یه‌كێكیان دابنرێت، به‌ڵام شاعیر له شتێك دڵنیایه سه‌باره‌ت به جوانی ئه‌وى ئافره‌ت كه ئه‌ویش شۆخی مه‌له‌ك شێوه‌یه‌و به جوڵه‌و ره‌فتارو هه‌ڵسوكه‌وتیدا ئاشكرایه كه له ڕه‌گه‌زى مرۆڤ جیاوازه. بێگومان جیاوازبوونه‌كه‌ش ئه‌وه‌یه كه له مرۆڤی ئاسایی به‌رزترو باڵاتره. لێره‌دا دیار نیه ئایا گۆران مه‌به‌ستی هه‌موو ئافره‌تانه یان ئافره‌تێكی دیاریكراوه. هه‌رچه‌نده له ئاخاوتنكردنیدا له‌وه ده‌چێت ئافره‌تێكی دیاریكراو بدوێنێت، به‌ڵام له‌سه‌ر بنه‌ماى تێڕوانینی گۆران بۆ ئافره‌ت یان ژن به گشتی ئه‌وه ده‌رده‌كه‌وێت كه گۆران هه‌مان تێڕوانینی هه‌یه بۆ ئافره‌ت یان ژن به گشتی و له رووى جوانیه‌وه له‌سه‌رووى ڕه‌گه‌زى مرۆڤه‌وه دایده‌نێت و خاسێتی ئه‌فسانه‌ی پێده‌به‌خشێت.
سه‌ربارى ئه‌وه‌ى كه گۆران دوو سه‌رچاوه‌ى هه‌یه بۆ به‌رهه‌مهێنانی جوانی و هه‌ر ئه‌و دوو سه‌رچاوه‌ش مۆتیفی درێژه‌دان به ژیانن لاى ئه‌و و هه‌ر ئه‌و دوو سه‌رچاوه‌ش سرۆش به‌و ده‌به‌خشن بۆ ئه‌وه‌ى مه‌لی شیعرى به‌رده‌وام گۆرانی بڵێت و له‌وێشه‌وه نه‌مرى به‌ده‌ست بهێنێت. به‌ڵام هه‌ندێجار به‌ئاشكرا یه‌كێك له‌و سه‌رچاوانه ده‌كاته سه‌رچاوه‌ى یه‌كه‌م كه ئه‌ویش ئافره‌ت یان ژنه، ته‌نانه‌ت وایشی نیشان ده‌دات ئه‌گه‌ر ژن و جوانی ژن نه‌بێت ره‌نگه به‌ته‌نیا جوانی سرووشت به‌س نه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ى سرۆشی داهێنان به‌و ببه‌خشێت. گۆران له هه‌ڵبه‌ستی ” ژن “دا ده‌ڵێت:
ژنه كه جلیوه‌یی حوسنی به عیشق ئه‌كا په‌راز
ژنه كه قووه‌ت ئه‌خاته خه‌یاڵی ره‌قص ئه‌نگیز
ژنه مووه‌للیدى عیشق و ژنیشه عیشق نه‌واز
ژنه كه تارى روبابی حه‌یات ئه‌كا ته‌هزیز
سه‌مایی واسیعی دڵ گه‌ر له ژن بكه‌ى خاڵی
ته‌جللیاتی به‌دایع غرووب ئه‌كا دیجوور
به‌سه‌ر سه‌مایی ته‌هیدا گوشاد ئه‌كا باڵی
له كه‌وكه‌بی ئه‌مه‌لت ون ئه‌بێ ته‌به‌سوقی نوور
له كونجی خاتیره‌ما تا ژنێكی شۆخ نه‌كا
په‌رى سیفه‌ت به په‌ل و پۆى جه‌ماله‌وه جیلوه
له كوێ له سه‌تحی زه‌مینا، له سینه‌ى فه‌له‌كا
ئه‌بێته مه‌نبه‌عی شیعرم به‌دایعی دنیا؟
گۆران هه‌موو جوانی و جوڵه‌و دیمه‌ن و دیارده‌و بوویه‌كی هه‌ست بزوێن و خۆشی به‌خش ده‌به‌ستێـته‌وه به ژنه‌وه. ژن سه‌رچاوه‌ى خه‌یاڵ و خه‌یاڵبه‌خشه به‌وى پیاو. ژن سه‌رچاوه‌ى عیشقه‌و ته‌نانه هه‌ر ژنه كه ژێی كه‌مانی ژیان ده‌له‌رێنێته‌وه‌و ئاوازى جوان له ژیاندا به‌رهه‌م ده‌هێنێت. به مانایه‌كی تر ژن سه‌رچاوه‌ى یه‌كه‌م و بنچینه‌یی ژیانه و به ده‌ركردنی ژن له ژیان، ژیان مانایه‌كی نابێت و له ڕاستیشدا بوونی نامێنێت. به‌لاى گۆرانه‌وه به بێ بوونی ژن نه سرووشت و نه ڕه‌گه‌زه‌كانی سرووشت هیچ جوانیه‌كیان نیه، نه ڕۆژ رووناكی ده‌به‌خشێت، نه هیواو ئاسۆیه‌ك له ناخی مرۆڤدا ده‌مێنێت. واته ئه‌وه‌ى گۆران لێره‌دا مه‌به‌ستیه‌تی بیڵێت ئه‌وه‌یه ژن هه‌رچۆن سه‌چاوه‌ى ژیان و سه‌رچاوه‌ى خه‌یاڵ و ئه‌ندێشه‌و ئومێدو هیواو رووناكی و ئاسووده‌یی و هه‌موو بوونێكی نێو ئه‌م گه‌ردوونه‌یه، هه‌روه‌ها سه‌رچاوه‌ى داهێنانی شیعرو مۆسیقاو گۆرانیه. ئه‌و پێیوایه ئه‌گه‌ر ژن بوونی نه‌بێت، به ته‌نیا جوانی شته‌كان كه مه‌به‌ستی ڕه‌گه‌زه‌كانی نێو سرووشته ناتوانن ببنه سه‌رچاوه‌ى به‌رهه‌مهێنانی شیعر. واته به بێ بوونی ژن جوانی سرووشت ناتوانێت ببێته پاڵنه‌رو مۆتیڤی داهێنان. به‌ڵێ له روانگه‌ى گۆرانه‌وه ژن بریتیه له ژیان. كه‌واته ژن سه‌رچاوه‌ى هه‌موو به‌رهه‌مهێنانێكی مرۆییه. ژن هۆكارو مۆتیڤی به‌رهه‌مهێنانی مرۆڤایه‌تی و ئازادى و به‌هامرۆییه‌كانی و هه‌موو شارستانێتی مڕۆژایه‌تیه. تا ئه‌و ئه‌ندازه‌ى كه بگوترێت ژن به‌رهه‌مهێنی مرۆڤایه‌تی و به مرۆڤبوونی ئه‌م ئه‌فریده‌بووه‌یه كه ناوى مرۆڤه‌و سه‌روه‌رى ئه‌م گه‌ردوونه‌یه‌و ده‌یه‌وێت هه‌موونهێنیه‌كانی ئاشكرا بكات و ده‌سه‌ڵات به‌سه‌ر هه‌موو جوڵه‌یه‌كیدا بكات و خۆى چاره‌نووسی خۆى دیارى بكات و چیتر بواڕێك بۆ هێزى میتافیزیك، یان بواڕێك بۆ هۆكاره نه‌زانراوه‌كان نه‌هێڵیته‌وه بۆ جوڵاندنی سرووشت و به‌رهه‌مهێنانی ئه‌و رووداو و دیاردانه‌ى كه زۆرجار سرووشت ده‌ڕوخێنن و هارمۆنیاكه‌ى تێكده‌ده‌ن و به‌وه‌ش جوانی ده‌شێوێنن.
ژن بێجگه له‌وه‌ى سه‌رچاوه‌ى جوانی و به‌رهه‌مهێنی چێژو مۆتیڤی داهێنانه، هه‌روه‌ها هه‌ڵگرى هیواو هێماى ئاینده‌و ڕێگاى به‌ره‌و ئاسۆى ئاینده‌و مژده‌به‌خشی ئاسوده‌ییه. گۆران له‌م رووه‌وه له هه‌ڵبه‌ستی ” جیلوه‌ى شانۆ” دا ده‌ڵێت:
فیدات ئه‌بم ژنی جوان، ئه‌ى جه‌مالی سنعه‌تكار
به‌ڵێ ده‌لیلی سه‌عاده‌ت ئه‌خه‌یته پێش ئه‌نزار
به‌لاى گۆرانه‌وه هه‌ڵگرى په‌یامی ئاسووده‌یی ئاینده‌یه به‌ڵام ژنی جوان، هه‌رچه‌نده نازانرێت ئایا ئه‌و ئاسووده‌یه ئاسووده‌ییه‌كی هه‌میشه‌یه، یان ساتێكی كورت ته‌مه‌نه له ئاسووده‌یی كه به‌هۆى ئه‌وى ژنی جوانه‌وه ئه‌م پێی ده‌گات. ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست له‌مه‌ى دووه‌میان بێت واته ئاسووده‌یی كورت ته‌مه‌ن ئه‌وا له پشتی ئه‌م بۆچوونه‌وه ده‌لاله‌تی سێكسی هه‌یه، به‌ڵام ئه‌وه‌ى تێبینی ده‌كرێت لاى گۆران ئاسووده‌یی رۆحی و جه‌سته‌یی هاوشانی یه‌كترن و لاى ئه‌و ئاسووده‌یی هه‌میشه‌یش له مانه‌وه‌و داهێنان و نه‌مرى و تێكه‌ڵاوبوون له‌گه‌ڵ به‌هاى باڵاو چێژى باڵاى جوانیدا به‌رهه‌م دێت.
ئاشكرایه سه‌رچاوه‌ى سه‌ره‌كی به‌رهه‌مهێنانی شیعر خه‌یاڵه. ئاستی به‌رزى داهێنانیش لاى گۆران په‌یوه‌سته به خه‌یاڵی قوڵ و مه‌ودا فراوانی ئه‌وه‌وه، به‌جۆرێك كۆى به‌رهه‌می شیعرى گۆران وه‌كو یه‌كه‌یه‌كی یه‌كگرتوو وه‌ها خۆى ده‌نوێنێت كه جیهانێكی یۆتۆپی بێت، جیهانێك كه به ڕه‌گه‌زه‌كانی جوانی رازێنرابێـته‌وه‌و ده‌ستێكی هونه‌رى ره‌نگین نه‌خشه‌سازى بۆ كردبێت و كۆى جیهانه‌كه‌ش وه‌كو تابلۆیه‌كی گه‌وره‌ى ره‌نگاو ره‌نگ خۆى نمایش ده‌كات. ئه‌وه‌ش له ئاستی یه‌كه‌مدا وه‌كو بنه‌ماى ده‌ق ده‌بێته ده‌لاله‌ت بۆ هه‌ڵگرتنی مه‌دلولێكی گشتی كه فره‌ێتیه به هه‌موو ره‌هه‌نده‌كانیه‌وه، به فره ره‌نگی و فره ده‌نگی و فره سیمایی و فره روخسارى و فره بۆچوونی كه هه‌موو ئه‌مانه‌ش رایه‌ڵه‌یه‌كی به‌هێز پێكیانه‌وه ده‌به‌ستێت كه ئه‌ویش رۆح و گه‌وهه‌رى جوانیه‌و له‌ژێر كاریگه‌رى هێزى گه‌وره‌و هه‌ژمونكه‌رى جوانیدا له‌و پۆتۆپیایه‌دا هه‌موو شتێك ماناى خۆى ده‌بێت و ده‌شێ شووناسی خۆیی هه‌بێت. گۆران له وه‌سفی هه‌ڵپه‌ڕكێی ژناندا كه له ” گه‌شت له قه‌ره‌داخ”دا بینیوێتی ده‌ڵێت:
خه‌وه خه‌یاڵه؟ عه‌رده به‌هه‌شت؟
هه‌ڵپه‌ڕكێی ژنه یا هی فریشته؟
په‌لكه‌زێڕینه‌ى ئێواره‌ى به‌هار
له عه‌زره‌ت تاراى سوور كه‌وتۆته خوار.
كاتێ گۆران ئه‌م هه‌ڵپه‌ڕكێیه ده‌بینێت كه دیاره له واقیعدا ئه‌م بینینه روویداوه، به‌جۆرێك وه‌سفی ده‌كات كه ڕاسته‌خۆ رۆڵ و كاریگه‌رى به‌هێزى خه‌یاڵ له وه‌سفكردنه‌كه‌دا دیاره، به‌جۆرێك كه واینیشان ده‌دات ئه‌و هه‌ڵپه‌ڕكێیه له خه‌ون یان له خه‌یاڵ ده‌چێت. واته درووستكردنی رووداوێك له خه‌یاڵدا كه بێگومان رووداوێكه له لوتكه‌ى جوانیدا. ئه‌و بۆ ئه‌و ئاسته له جوانی هه‌ڵپه‌ڕكێ نموونه‌یه‌كی باڵاى هه‌یه كه ئه‌ویش هه‌ڵپه‌ڕكێی فریشته‌یه. ئێستا سه‌رسام ماوه‌و ده‌پرسێت ئایا ئه‌و هه‌ڵپه‌ڕكێیه هه‌ڵپه‌ڕكێ ژنه یان هی فریشته. ئه‌مه‌ش لێواندنێكه كه شێوازى ده‌ربڕینه‌كه‌ى لێكچواندنێكه له گه‌وهه‌ردا له نێوان نزم و به‌رزدا، به‌ڵام له خودى رووداوه‌كه‌دا ئه‌وه‌ى لێكچواندنی پێكراوه ئه‌وه‌نده قه‌شه‌نگ و جوانه ده‌گاته ئاستی نموونه باڵاكه، واته سه‌رچاوه‌كه. جوانی ئه‌م دیمه‌نی هه‌ڵپه‌ڕكێیه كه بێگومان بووكیش له ریزى هه‌ڵپه‌ڕكێكه‌دایه كاریگه‌رى له‌سه‌ر سرووشت داده‌نێت و ته‌نانه‌ت سرووشت ده‌خاته ژێر هه‌ژموونی خۆیه‌وه‌و دیمه‌نی جوانی هه‌ڵپه‌ڕكێی ژنان و تاراى سوورى بووك سرووشت ناچار ده‌كه‌ن بۆ وه‌ڵامدانه‌وه. سه‌رئه‌نجام په‌لكه‌زێڕینه كه له دواى بارانی به‌هار ده‌رده‌كه‌وێت و بریتیه له گورزه‌یه‌ك له تیشكی ره‌نگاوره‌نگی شكاوه‌ی قه‌شه‌نگ و جوان داده‌به‌زێته خواره‌وه بۆ سه‌ر هه‌ڵپه‌ڕكێی ژنان، ئه‌گه‌رچی كاتى گه‌شته‌كه‌و ئه‌و هه‌ڵپه‌ڕكێیه‌ش وه‌رزى هاوینه. كه‌واته جوانی و كاریگه‌رى ئه‌و دیمه‌نه یۆتۆپیه‌ى كه هه‌ڵپه‌ڕكێی ژنان درووستی كردووه ته‌نانه‌ت كارى له كات و دیارده‌كانی سرووشتیش كردووه‌و گۆڕانكارى تێداكردوون. به‌هۆى جوانی و سه‌رنجڕاكێشی هه‌ڵپه‌ڕكێی ژنانه‌وه له وه‌رزى هاویندا. په‌لكه‌زێڕینه كه دواى بارانی زۆرى به‌هار ده‌رده‌كه‌وێت، به‌ڵام له‌م كاته‌دا ده‌ركه‌وتووه. كه‌واته‌جوانی ژن و كاریگه‌رى ئه‌و جوانیه ته‌نانه‌ت گۆڕانكارى له هارمۆنیاى سرووشتیشدا ده‌كات. لێره‌ودا زیاتر رۆڵی ژن وه‌كو كاركه‌رى گۆڕان درووستكه‌ر ده‌رده‌كه‌وێت. له ڕاستیدا وه‌سفی ژن و وه‌سفی سرووشت لاى گۆران واده‌رده‌كه‌وێت له‌وه جوانتربن كه خۆیان هه‌ن(8).
- بابەتەکانی تری عەتا قەرەداخی
-
عەتا قەرەداخی: شوێنى نالى له پرۆژه‌ى بنیادنانى گوتارى نه‌ته‌وه‌یى كورددا – بەشی دووەم.
- -
عەتا قەرەداخی: شوێنى نالى له پرۆژه‌ى بنیادنانى گوتارى نه‌ته‌وه‌یى كورددا – بەشی یەکەم.
- -
عەتا قەرەداخی: تەنیایی و پەرتبوونی رۆح لە شیعری ( گوناهی ئاڵ)ی سەلاح محەمەددا – بەشی کۆتایی.
- All Posts