موتەلیب سەعید: ڕاپەڕین خەمی ئازادی شکستی دەسەڵاتی کوردی.
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە
ڕاپەڕینی ساڵى 1991 گەلى کورد لە کوردستانى باشوور ئەو وەرچەرخانە مێژوییە بوو کە بۆ یەکەم جار لە مێژووى کورد لەدوادەیەی سەدەى بیستەم ڕاپەرینێکى جەماوەرى هاتە کایەوە، ئەو ڕاپەڕینە میللیە وێڕای نەبوونی پاشخانێکی ئابووری و سیاسی لەبارودۆخێکی دژوارو ناجێگیردا تەواوی دێهاتی کوردستان دووچاری داڕووخانو وێران بوون هاتبوو، لەوبارە ناهەموارەدا ڕق و توڕەیی خەڵک لەوپەڕی بێزاریدا بوو لەدژی درێژەی ئاکارو سیاستە کانی بەعس.
ئەو قۆناغەی ڕژێمی عێراقی سەددام حسین لەلوتکەی غروریەت و بەرفراوانکردنی دەسەڵاتەکەی بوو لەکاتی داگیرکردنی وڵاتی کوەیت، دوای کۆتاهاتنی جەنگی هەشت ساڵەی لەگەڵ وڵاتی ئێران، بەمەبەستی دەستگرتن بەسەر سەروەت و سامانی (کوەیت ) هێرشی برد. لەو قۆناغە مێژووییەدا، عێراق بەهۆی جەنگی عێراق – ئێران قەرزێکی زۆری هاتبووە سەر، بۆیە ئامانجی ڕژێم لەداگیر کردنی کوەیت قۆرخکردنی داهاتێکی زۆریی نەوت بوو بەوەش دەبووە وڵاتێکی دەوڵەمەند.
لەگەڵ ئەوەشدا هەڕەشەکانی ڕژێمی عێراق هۆکارێک بوو بۆ دروست بوونی مەترسی لەسەر وڵاتی سعودیە و ئیسرائیل، هەبوونی چەکی قەدەغکراو هەموو وڵاتانی دەوروبەری خستبۆوە مەترسییەوە.
بەڕۆیشتنی سوپای عێراق بۆناو کوەیت لەسەرتای مانگی 8/ 1990 تەواوی یەکەکانی خستە ئینزارەوە، دوای ئاگادار کردنەوەی لەلایەن ئەمریکاو وڵاتانی ڕۆژئاوا بەپاشە کشێکردنی سوپا ملینەدا لەسەر دێرو مانشێتی ڕۆژنامەو ڕاگەیاندراوەکانیدا نووسی ( ماننسحب من الكویت لو نحارب الف سنه ) بوغرایی و سەرکێشییەکانی وایکردبوو کەتوانای ڕووبەڕوو بونەوەی هەموو وڵاتانی نەیاری هەیە تا دواجار لە شەوی 17/ 1/ 1991 ئەمەریکاو دەوڵەتانی هاوپەیمانەکان بەڕێگەی هێرشی ئاسمانی کەوتنە بۆردومانکردنی دام ودەزگا ئەمنی و سەربازییەکانی، وێڕای بەرکەوتنی زیانێکی زۆر لەسوپاکەی کەزیاتر چوارسەدو پەنجا هەزار سەرباز مەزندە دەکرا.
ئەم تێکشکانەی سوپاکەی ڕژێم بووە هۆکاری لاواز بوونی سوپاکەی و دروست بوونی پشێویی.
سوپای عێراق لەسوپایەکی دیسپلینی سەربازییەوە بۆ چەند یەکەیەکی تێکشکاو پەرتەوازە، بەو هۆیەوە ڕاپەڕین سەرەتا ڕۆژانی سەرەتای مانگی 3/ 1991 لەپارێزگای بەسرە هاتە کایەوەو لەماوەیەکی کەمدا وێڕای گرتن و پاککردنەوەی دامو دەزا ئەمنی و سەربازییەکانی پارێزگای بەسرە، ڕۆژانی دوایی شارەکانی تری عەمارە و ناسریە و کوت و موسەنا دیوانیە و نەجەف و کەربەلا و حللە ڕاپەڕین و زیانێکی زۆریان بەدام و دەزگاکانی ڕژێم گەیاند. بەڵام دواجار ڕاپەڕینەکانی شارەکانی باشوور سەرکوتکرا.
ڕاپەڕین و بەهاری ئازادی
لەهیچ قۆناغێکی مێژوویی کوردیدا هێندەی ساتە وەختی ڕاپەڕین گەلی کوردستان خاوەن هەستێکی نەتەوەیی، یەک دەنگ و یەک هەڵوێست یەکگرتوو نەبووە، بەڕووی هێزەکانی داگیرکاری بەعسدا. ڕاستە یەکێک لەهۆکارەکانی هەڵایسانی ڕاپەڕین شکستی سوپای عێراق بوو لەجەنگی کەنداوی دووەم، بەڵام ڕاپەڕین وێڕای کۆدەنگی گەلی کورد لە ڕاماڵینی دامو دەزگا سەرکوتکارەکانی بەعس لەکوردستان ئەو پەیامە یە کە تەواوی پێکهاتەی کورد بەتێکڕای دیدگاو ئایدیا جیاوازییە کانیانیەوە هەستی تۆڵەکردنو توڕەبوون و بێزار یوونیان یەکخست لەو ڕژێمەی کەئیتر ستەمکاری بەسە ئەمە کۆتایی هاتنی ستەمکارییە ڕۆژی ڕاپەڕینە لەگۆڕنانی ستەمکاریە کە زیاتر لەسی ساڵە درێژەی هەیە، ئەگەر چی ڕاپەڕین نەگەیشتە مانگێک شکستی هێنا، بەڵام هەڵمەتی ڕزگارکردنی شارەکانی کوردستان کوشتنی جەلادەکانی بەعس دەستکەوتێکی هەنووکەیی و مێژوویی بوو بۆ خەڵکی کوردستان.
لەگەڵ گرتنو ئازادکردنی شارو شارۆچکەکان لەدەستی جەلادو یاساوڵە کانی بەعس بەدروشمی بەعسی قڕانە، بەعسی قڕان لەئیزگەلی گەلی کوردستان کە ئاماژەی سەرکەوتن و وورە بەرزی بوو بۆ هاندانو هەستی نەتەوەیی و جۆشو خرۆشی میللی، لەوێوە ڕاپەڕین وێستگەیەکی گەش، و وەرچەرخانێکی گرنگە لە دواهەمین دەیەی سەددەی بیستەم، بەڵام لەگەڵ ئەو هەستە میللیە دا هەڵمەتبردن بۆ سەردام ودەزگانی بەعس دیاردەی دزینو فەرهودکردنی دیاردەیەکی دزێوە لەکاتی ڕاپەڕین دا.
دوای ڕاپەڕین ، کۆڕەو دێتەکایەوە ، کۆڕەوێکی جەماوەری یەک ملیۆنی، کۆڕەو ئەگەرچی لەکاتو قۆناغی خۆیدا ڕووداوگەلێکی ناهەموار بوو بەسەر گەلی کورد هات کە دەیان هەزار هاوڵاتی کورد ڕووە و سنورەکانی ئێرانو تورکیا کۆچیان کرد، بەڵام دواجار
کۆڕە و بووە پرسێکی گرنگ و دەستکەوتێکی مەزن بۆ پاراستنی خەڵکی کوردستان لەهێرشیکردن بۆ سەرکوردستان کەبە هێڵی 36 ، ناوچەی دژە فڕین ناو دەبرا، دۆستانی کورد لەئەوروپا بەتایبەتی وڵاتی فەرەنسا هەردوو سەرۆک میسۆ میتران ، دانیاڵ میتران دوو مرۆڤی دۆستی کورد بوون وێڕای تەقەلای ڕێکخراوەنێو دەوڵەتیەکان بۆ پاراستنی خەڵکی کورد و دواجار پاراستنی ئەزموونی کورد.
ئەم ئەزموونەی ماوەی 32 ساڵە خەڵکی کوردستان لەسایەی ئەم دەسەڵاتە قۆرخکارە ساڵ بەساڵ دووچاری ستەمکاری دەبێتەوە ستەمکاری ناداد پەروەری، شکستی ئابووری و بارگرانی هەڵاوسانی بازاڕ وگرانی شمەک، دزینی داهاتو سەرخان و ژێرخانی ئەم وڵاتە، فرۆشتن و بەتاڵانبردنی کەرتی نەوت بۆ گروپێکی دەسەڵاتداری مشەخۆر، وێڕای دەستگرتن بەسەر سامانو سەروەتی ئەم هەرێمە خەڵکەکەی لە نائارام و دڵەڕاوکێ و بارگرانیدا دەژی، لەوڵاتێکدا کەنەوت لەهەموو دۆڵ، و دەشتێکی کوردستان هەیە بەڵام زۆرینەی خەڵکەی بێ سووتەمەنین.
بیرمەندی ئەڵمانی کانت دەڵێت: ڕاپەڕین مرۆڤەکان لەملهوڕی ڕزگار دەکات، بەڵام ئازادی بۆ ئەقڵەکان بەرهەم نایەت.
خەڵکی کوردستان بۆیە ڕاپەڕین تا بەخوێنی خۆیان ئازادی بکەنە هەوێنی هێنانە کایەی ژیانێکی شایسته و ئاسوودە تا لەسایەی ئازادی بەیەکسانی بژین، نەک ستەمکاریی و بەشێوازێکی ترو لەبەرگێکی نوێدا دووبارە بێتەوە.
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە