ئارپاك سه‌رگه‌تی : زاڵبوونی فه‌رهه‌نگی سیاسی خێڵ و عه‌شیره‌ت بەسه‌ر حیزبه‌سیاسیه‌كان له باشووری کوردستان .
له پێناسه‌ی فه‌رهه‌نگی سیاسیدا ده‌گوترێت : حه‌ز و ئاواتی گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یه‌كه كه بۆ وڵات و هاوڵاتی وسیسته‌می سیاسی و جۆری حکومه‌ت و شێوازی ئیراده‌کردنی له مه‌یدانی سیاسیدا هه‌یه‌تی . دانانی وشه‌ی خێڵ و عه‌شیره‌ت له دوای فه‌رهه‌نگی سیاسی ، به مانای بیروبۆچوونی ده‌سه‌ڵاتداران و روانینی ئه‌وانه بۆ سیاسه‌ت وسیسته‌می سیاسی و شیوازی ئیداره‌کردنی وڵاته‌و هه‌روه‌ها روانینیان بو وڵات وهاوڵاتییه . له زانستی سیاسیدا چه‌نده‌ها جۆر فه‌رهه‌نگی سیاسی بوونی هه‌یه ؛ وه کو فه‌رهه‌نگی سیاسی مودێرن و عەشیره‌تی و سه‌ڵته‌نه‌تی یان ( پاتریمونیال ) و پاشایه‌تی و …. هتد . فه‌رهه‌نگی عه‌شیره‌تی به زۆری له فه‌رهه‌نگی سه‌ڵته‌نه‌تی نزیکه و له یه‌كتر ده‌چن . شێوازی به‌کار هێنانی ده‌سه‌ڵات و سیسته‌می سیاسی و هه‌ڵسووکه‌وتی ده‌سه‌ڵاتداران له کوردستاندا به جۆرێكه که ناوی فه‌رهه‌نگی خێڵ وعه‌شیره‌ت بۆ ئه‌م جوره ده‌سه‌ڵات و سیسته‌مه گونجاوتره . بۆ ئه‌وه‌ی له‌م فه‌رهه‌نگه تێگه‌یشتنێکی ته‌واوترمان هه‌بێت ، كۆرته‌یه‌ك له تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی ده‌خه‌ینه به‌ر باس .
له فه‌رهه‌نگی عه‌شیره‌تیدا کاتێک که سه‌رۆک ده‌گاته ده‌سه‌ڵات ، گوێڕایه‌ڵ بوون له هه‌موان چاوه‌روان ده‌كات . بنه‌ماڵه‌یی و شوێن كه‌وتنی په‌تی و خێرا بناغه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كان رێكده‌خات و بونیادی ده‌نێت و هه‌روه‌ها ده‌بێته هۆكارێك بۆ پۆست وه‌رگرتن و مانه‌وه‌ی بێ لێپرسینه‌وه . له‌م سۆنگه‌وه چوون بنه‌مای په‌یوه‌ندیه‌كان له سه‌ر خزمه‌ت و كار و فرمان وه یا بۆ به‌رژه‌وندی گشتی نیه ، مه‌رایی و گوێڕایه‌ڵی جێگای پسپۆری ده‌گرێت . له‌م فه‌رهه‌نگه‌دا تاكه‌كان به هۆی مه‌رایی و گوێڕایه‌ڵبوونیه‌وه پۆست وه‌رده‌گرێت و ده‌مێنێته‌وه . بیروڕا و هه‌روه‌ها بڕیار له سه‌ره‌وه بۆ خواره‌وه ده‌بێت ، بۆیه له‌م فه‌رهه‌نگه‌دا جیاوازی نابینیت و هه‌موان وه‌ك یه‌ك بیر ده‌كه‌نه‌وه. كه‌لتوری به‌ڵگه‌مه‌ندی و نیشان دانی بیروڕا و رخنه و دیالۆگ و گفتوگۆ بێگانه‌یه . فه‌رهه‌نگی رخنه به پێچه‌وانه‌ی خێڵ و عه‌شیره‌ته‌وه ، بنه‌مایه‌كی به‌ڵگه‌مه‌ندی هه‌یه .
له‌م جۆره فه‌رهه‌نگه‌دا عه‌قڵانیه‌ت لاواز ده‌كرێت و رێگه به هیچ جۆر بیركردنه‌وه‌یه‌ك نادرێت . تاكه‌كانی ئه‌م كۆمه‌ڵگایه به‌رده‌وام ده‌خرێته ژێر گوشاره‌وه تا خۆی له‌گه‌ڵ ئه‌م سیسته‌م و بیروبۆچوونه‌دا بگونجێنێت . بۆیه تاكی هیچ كات گه‌وره نابێت و هه‌میشه له قۆناغی منداڵی خۆیدا ده‌مێنێته‌وه و هیچ كات باوەڕ به خۆی ناكات و خۆی به خاوه‌نی بڕیار نازانێت . له‌لایه‌كی تره‌وه له‌م سیسته‌مه‌دا ، هیچ گوشارو لێپرسینه‌وه‌یه‌ك له سه‌رۆك ناكرێت ، چوون هیچ یاسایه‌ك نیه كه بتوانێت سه‌روه‌ری و ده‌سه‌ڵاتی ئه‌و سنوودار بكات . سه‌رۆك ده‌گاته ئه‌و باوڕه كه هه‌موو تاكه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگا كۆیله‌و گوێڕایه‌ڵی ئه‌ون و سه‌رۆك خۆی به خاوه‌ن ته‌نانه‌ت نان وخوانی ئه‌وان ده‌زانێت . هه‌روه‌ها سه‌رۆك عه‌شیره‌ت ده‌بێته یاسا و ره‌فتاره‌كانی ئه‌و پێوه‌ری چاكه و خراپه‌یه له ناوكۆمه‌ڵگادا ، بۆیه هه‌م ده‌بێته به‌رێوه‌به‌ر و هه‌م یاسادانه‌ر و هه‌م دادوه‌ر .
له‌م سیسته‌م و جۆری بیركردنه‌وه‌دا كورسی ده‌سه‌ڵات و هه‌وڵدان بۆ مانه‌وه‌ی كورسی بایه‌خێكی زۆری ده‌بێت ، ئه‌م گرنگی و بایه‌خه تاڕاده‌یه‌كه كه مكانیزمی هێشتنه‌وه‌ی ده‌سه‌لات به هه‌ر شێوازێك زاڵبوونی ته‌واوی ده‌بێت به سه‌ر هه‌موو بیروڕایه‌كدا .
ئاسووده‌یی بنه‌ماڵه و عه‌شیره‌ت تایبه‌تمه‌ندیه‌كی تری به‌رچاوی ئه‌م فه‌رهه‌نگه‌یه . به واتایه‌كی هیچ مه‌نتق و لۆژیكێك جیا له هه‌وڵدان بۆ سه‌قامگیری ئاسووده‌یی عه‌شیره‌تی له‌م سیسته‌مه‌دا بوونی نیه . بۆیه خێڵ و عه‌شیره‌ت ناچار ده‌بێت بۆ دابین كردنی ئاسووده‌یی خۆی رێکخستنی له سه‌ر بنه‌مای خوێن و بنه‌ماڵه بێت ، نه ئۆرگانیزه‌کردن له سه‌ر پسپۆری . له‌م روه‌وه‌یه كه له‌م فه‌رهه‌نگه‌دا ، تاریفێکی سنوردارو به‌رته‌سك له خۆیی ، و تاریفێکی به‌ر بڵاو له بێگانه ده‌کرێت . بازنه‌ی بڕواومتمانه له‌م سیسته‌مه‌دا زۆر به‌رته‌سكه و ئه‌ندامی ئه‌م گرووپه ته‌نیا به عه‌شیره‌ت و خێڵی خۆی باوه‌ڕی ڕاسته‌قینه‌ی ده‌بێت . هه‌ر ئه‌م جۆره ڕوانینه ده‌بێته هۆی دابه‌ش كردنی پۆسته گرنگه‌كان و بنه‌مای سوودوه‌رگرتنه لێیان .
ئه‌وه كۆرته‌یه‌ك بوو له تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی فه‌رهه‌نگی سیاسی خێڵ وعه‌شیره‌ت . ڕوانینێكی خێرا بۆ مێژووی سیاسی كوردستان به ئیستاشه‌وه وامان لێده‌كات كه بڵێین ناونانی فه‌رهه‌نگی سیاسی عه‌شیره‌تی بۆ كوردستان ناونانێكی گونجاوه . كاتێك كه له به‌رانبه‌ر شه‌هیدبوونی چه‌نده‌ها گه‌نج و لاوی ئه‌م ولاته ، سووتاندنی جامانه‌ی سوور ده‌بێته جێی نیگه‌رانی و كاردانه‌وه بۆ سه‌ركوت كردن و له باربردنی جوڵه‌ی كورد ، كاتێك كه سه‌رۆكێك نه‌توانێ خۆی له بازنه‌ی به‌رته‌سكی حیزبێكدا دووربخاته‌وه ، كاتێك كه ئه‌ندامان و ده‌سه‌ڵاتدارانی وڵاتێك له سه‌ر بنه‌مای خوێن و نزیكبوون و گوێڕایه‌ڵبوون ببنه به‌رێوه‌به‌ری سیسته‌می ئیداری وڵات و به هیچ شێوازێك پسپۆری و شاره‌زایی ئه‌وان له به‌رچاو نه‌گیرێت ، كاتێك كه هه‌موان گێره‌شێوێن بن چوون له ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی حیزبی و عه‌شیره‌تی ئیمه‌دان وه‌ك دوژمن سه‌یربكرێن وه كاتێك كه ئاسووده‌یی بنه‌ماڵه‌ی خۆم له هه‌موان گرنگتربێت و بۆ ئه‌م ئاسووده‌یه یاری به هه‌موو تاكێكێ نیشتمانه‌كه‌م بكه‌م و ئه‌وان ئاواره‌كه‌م و خه‌ونی چه‌نده‌ها ساڵه‌ی ئه‌وان له گۆڕ بنێم ، ئه‌و پرسیاره دێته به‌ر چاوو و زق ده‌بێت كه ئه‌ی كوردستان به زاڵبوونی فه‌رهه‌نگی سیاسی عه‌شیره‌تی ، چۆن ده‌ته‌وێت به‌ره‌و ده‌روازه‌كانی شارستانیه‌ت بڕۆیت و له دونیای پۆست مۆدێرندا چۆن ده‌ته‌وێت هاوشانی زلهێزانی مه‌یدانی ئازادی و مرۆڤایه‌تی و پیشه‌سازی هه‌نگاو بنێیت ؟
بەکلیکێک لەسەر سمبولەکانی خوارەوە ، ئەم بابەتە دەگات بەهاوڕێکانت
