دکتۆر محەمەد گەناوی : پێوانی گهشهی ئابوری بهچی؟
كۆی بهرههمی خۆماڵی (GDP) زیاتر وه به شێوهیهكی فراوان بهكاردێ بۆ پێوانی گهشهو حاڵی ئابوری، كه ئهمهش بههای بازاڕی ههمو كاڵاكان و خزمهت گوزاریه ئابوریهكان له خۆ ئهگرێ لهكاتێكی دیاری كراودا.
بهشی زۆری كۆی بهرههمی خۆماڵی ئهم بهرههمو خزمهتگوزارییانه دهگرێتهوه كه بهرههم هاتون به بهكارهێنانی تایبهتی/ یان خصوصی(private) وه نیشتهجێ بون (سكن) كه به (1/3 ) ی كۆی بهرههمی خۆماڵی ئهژمار ئهكرێ ، وه خزمهتگوزاریهكان و سهرمایه گوزاری كردن به دوهم بهش دائهنرێ له (GDP) كه به (1/ 4 ) دائهنرێ ، ئهمجار سهرمایهگوزاری بازرگانی كه (1/ 8) دا ئهنرێ ، وه ههروهها ههناردهكردنی زیاتر له هاوردهكردن . بۆ ههمو كاڵاو خزمهتگوزاریهكان گۆڕینهوه ئهنجام ئهدرێ كه لهسهر پێدان و (Payment) داهات (income ) وهستاوه ، كه ئهمهش مانای وایه كۆی بهرههمی خۆماڵی ئهتوانرێ بهداهات دخل(income ) یش بپێورێ كه دابهش ئهبێ بهسهر دهست كهوت له رێی :
1) كرێ ، موچه وه داهاتی تر كه 57% پێك ئههێنێ .
2) سودی كۆمپانیاكان و بازرگانی و كاسبی كه 19% پێك دێنێ
3) زهریبهی بهرههم هێنانی كاڵاكان كه 11% پێك دێنێ
4) بهكاربردن (استهلاك) 13% .
لێرهدا گهلێ هۆكار ههیه كه كاریگهریان لهسهر كۆی بهرههمی ناوخۆ ههیه كه له وڵاتێكهوه بۆ ولاَتێكی تر وه ههروهها له كاتێكهوه بۆ كاتێكی تر ئهگۆڕێ ، بۆ نمونه جۆرو چۆنیهتی كاڵاكان، پێشكهوتنی زانستی و تكنولۆجی و پێویستی بازاڕ و ژیان لهگهڵی تا گۆڕانی بهردهوامی بهسهرا دێ ، ئهوهی ئهمڕۆ له بازاڕدا ههیه پێش(10) ساڵ نهبوه وهكو ئای پاد وه ئای فۆن. بهرزبونهوهی تواناو ئاستی بهرههمی ناوخۆی ههر وڵات و میللهتێ پهیوهندی راستهوخۆی ههیه به ئاڕاستهی سیاسهت و سستمی ئابوری كه پیاده ئهكرێ ، ئهمجار لایهنی یان عواملی فهرههنگی، شارستانی وه كۆمهڵایهتی رۆڵی دیاریان له ئابوری دا ، كه له وتارهكانی رابردودا باسمان كردون .
ئهوهی كه پهیوهندی به حاڵی ئابوری خۆمانهوه ههیه ، ئهگهر وهك لهسهرهوه ئاماژهی پێ كرا كۆی بهرههمی ناوخۆ پێوانه بێ بۆ گهشه ئهوا ئێمه له حاڵێكا راوهستاوین كهپێویسته به جددی بیری لێ بكهینهوه و بپرسین چی بكهین وه له كوێ وه دهست پێ بكهین ؟ .
بۆ وهڵامی ئهمه ئهبێ ههموان بهشدار بن چونكه پهیوهندی به ههموانهوه ههیه ههر له تاكهوه تا گروپهكان و كۆی كۆمهڵگا به گشتی .
