عیماد عەلی : مانەوەی مالیکی لەبەرژەوەندی کوردە .
دور لە سۆز و ململانێی شەخسی و بە پێی بەرژەوەندی گشتی کورد بێت . ئەگەر شیکارێکی بابەتیانە بۆ دیاریکردنی سەرۆک وەزیرانی نوێی عیراق بکەین ، زۆر پێویستە بە قوڵی لەم هەشت ساڵەی حوکمرانی مالکی بروانین و دەرئەنجامی سیاسەتەکانی لە ئاست ناوچەیی و نێوخۆی عێراق و کاریگەریەکانی لە سەر هەرێمی کوردستان و لێکەوتەکانی بخوێنینەوە ، نەک تەنها مامەڵەکردنی لەگەڵ کورد و دژایەتی کردنی لە پێناو بەدەستهێنانی رای جادە و جەماوەریی خۆی بە رووتی ببینین . سیاسەتەکانی ئەم دو خولەی مالکی ناراستەوخۆ بە شێوەیەک لە قازانجی نێوخۆیی و ناوچەیی کورد کەتۆتەوە ، کە یەکێکی زۆر دۆستمانیش لەسەر کورسیەکە بوایە وا ئیشی بۆ نەکردین ، ئەمەش نەک لەبەر خاتری چاوی کاڵی کورد و دانەوەی ئەو حەقەی کورد کە بەسەریەوەیە ، بەڵکو لەدەرئەنجامی سیاسەتە شکستخواردوەکەی مالکیە لەگەل پرسە نێوخۆیی و ناوچەییەکاندا .
ئەگەر لە سەر هەردوو رووی ئەرێنی و نەرێنی مانەوەی مالکی بدوێین و بەراوردێکی زانستیانەی بکەین . تەنها ترسمان لە نەرێنی مانەوەی ئەوەیە ، کە خۆی توندوتۆڵتر بکات و هێزی عەسکەری و سیاسی زیاتر کۆبکاتەوە و تاکرەوی توندتر پیادە بکات و جادەی شیعە لێمان بێنێتە دەنگ و فشاری زیاتر بێنێتە سەر کوردستان و لە دەستکەوتەکانمان کەم بکاتەوە ، یان لە جێگەی خۆمان بمێنینەوە ، بێ ئەوەی هیچ پێشکەوتنێک لە رێگەی بەدیهێنانی ئامانجە ستراتیجیەکانمان بێتەدی . لەم بارەوە ، دەتوانین بڵێین ، پاش هاتنی داعش و سەرونگون بونی سەرجەم فاکتەرەکان و تێکچونی هاوکێشەکان ، ئەم ئەگەرە یەکجار لاواز بووە و لەباوەرەدا نین کە مالکیەکەی جاران ببینین وا دەست راوەشێنێت و بۆی بچێتەسەر ، تەنانەت ئەگەر دوو خولی تریش سەرۆک وەزیران بێت .
لە باری ئەرێنیەوە ، دیارە مالکی یەک کە لە باری نێوخۆی عیراقدا ، هەرچی سونەیە دژین و لە هیچ بوارێکدا پشتگیری ناکەن تا هاوکێشە هەرێمیەکە وا بمێنێت و ، دیارە بۆ ماوەیەکی دورودرێژیش هەروا دەمێنێتەوە . لە گۆرەپانی شیعەشدا دژەکانی کەم نین و تەگەرە و ئاستەنگەکانی بەردەمی تا دێت گەورەتر دەبن ، لەم بارەشەوە دەشێت بڵێین ، هەمیشە دەستێکی بەستراوە دەبێت . لەگەڵ کوردیشدا ، ئەگەر پەیوەندیەکانی چاک نەکات و نەگاتە رێککەوتنێک حاڵی لە سونە و بەشە شیعەکە باشتر نابێت و ، لەم بارەوە زۆر رێی تێدەچێت لەم خولەدا ملکەچی هەر رێککەوتنێک بێت لەگەڵ کوردا . بۆیە لە رووی نێوخۆییەوە مالکی هەر بەو لاوازیەی دەمێنێتەوە و ئاسەواری هاتنی داعش ( ئەگەر گریمان لەناو بچنیش ) بۆ ماوەیەکی درێژ دەمێنیتەوە . بۆیە ، لەم خولەدا لەوانەیە تەنها بۆی بکرێت بە خۆیدا بچێتەوە و ئەگەر عاقڵ بێت دەست بە ئاشتەوایی بکات لە گەڵ ئەو لایەنانەی کە رۆلی کاریگەر و یەکلایی کەرەوە دەگێرن لەعیراقدا، وەک کورد .
لە سەر ئاستی هەرێمایەتی و ناوچەکە ، جگە لە توندڕەوەکانی ئێران هیچ دۆستێکی تری نیە. بەڵکو بە ناراستەوخۆ ئەو رەفتارەی مالکی بوو کە لە بۆچون و سەوابتە سیاسیەکانی تورکیا لە ئاست عیراق و بە تایبەتی کورد و ناوچە دابراوەکانی گۆری . کەس هەیە نەزانێت، ئەگەر ئەم سیاسەتە شکستخواردوەی مالکی نەبوایە زۆریکی دەویست کە تورکیا لەئاستی ئابوریدا بەم شێوەیە لەگەڵ کورد بروات و لە رووی سیاسیەوە لە گەرانەوەی کەرکوک بۆ باوەشی کوردستان بێ دەنگ بێت و تەنانەت لە پرسی سەربەخۆیی کوردستانیشدا هاوکێشەکان لە قازانجی خۆیدا ببینێتەوە .
تاوەکو تەنها دۆستی مالکی توندرەوەکانی ئێران بێت، تورکیا لەسەر هەڵوێستی خۆی دەمێنێتەوە و زیاتر لە کورد و سونە نزیک دەبێتەوە .
بۆیە بەردەوامی مالکی لەسەر کورسیەکەی ، تادێت عیراق لە یەکترازان نزیک دەکاتەوە و، بێگومان ئەمەش لەقازانجی کورد دەبێت .
ئەمریکاش، ئەگەر دابەشبونی بویستایە ئێستا زۆر جەختی لەسەر مانەوەی مالکی دەکرد، بەڵام ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی لە ناوچەکە بەشەرمەوە دەردەکەون و ، زۆر جیدی نین لەوەی کە جەخت لەسەر مانەوەی مالکی بکەن و ، لەپێناو ئاڵوگۆری سەرۆک وەزیران و هاتنی کەسێکی تر، کاری خۆیان بە نهێنی ئەنجام دەدەن ، لەوێشدا گەسێکیان دەوێت ، پەیوەندیە نێوخۆیی و دەرەکیەکان لەسەر بنەمای یەکپارچەیی خاکی عیراق رێکبخاتەوە . کەلەو بارەدا تەنها زەرەرمەند کورد دەبێت .
بۆیە ، ئەگەر بکرێت لەم کاتە زۆر کەمەدا و ، زۆر بەنهێنی ، کورد لەگەڵ مالکیدا رێکبکەوێت و هەرچی مەرجە بەسەریدا بسەپێنێت ، لەم خولەدا ئەوەی رووبدات لەقازانجیدا دەکەوێتەوە ، بەڵام بۆ یەکێکی تر هیچ شتێکمان زامن نابێت . دەشێت یەکێک بێت کە پەیوەندیە نێوخۆییەکانی لەگەل سونە رێکبخاتەوە و بەرژەوەندیەکانی تورکیا بپارێزێت و لەگەڵ ئەویشدا بگاتە رێککەوتنێکی دیبلوماسی و ، دەستی ئیمەش لە بن هەمبانەکەوە دەردەچێت . لە سیاسەتدا هاورێ و هاوپەیمانی تاسەر نیە تەنها بەرژەوەندیە حوکم دەکات و لە سیاسەتدا موستەحیلیش نیە . بۆیە مانەوەی مالکی ئەگەر قازانجی نەبێت هیچ زەرەری تێدا نیە ، بەڵام بۆ کەسێکی تر هیچ شتێکمان زامن نیە .
