نەوزادى موهەندیس: ململانێى فەلەستین و ئیسڕائیل، تاکەى؟ بەرەو کوێ؟
کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی
ئاشکرایە ململانێى عەرەب بەگشتى و فەلەستینیەکان بەتایبەتى دژى ئیسڕائیل و جولەکە مێژوویەکى دێرینى هەیە و هەر لەدواى هاتنى ئاینى ئیسلامەوە دەستیپێکردوە و دواتریش دواى دامەزراندنى بزوتنەوەى سەهیۆنیەتى جیهانى بە ڕابەرایەتى تیودۆر هێرتزل لەساڵى 1897 و ئیدى کنەکردنى جولەکەى پەرتەوازەى جیهان بۆ دۆزینەوەى زەویەک و خاکێک بۆ ئەوەى دەوڵەتێکى تیادا دابمەزرێنن, دەستیپێکرد و ئەوەبوو دواى هەوڵێکى زۆر بەڵێنى بەلفۆریان لەساڵى 1917دا بۆ دەرچوو لەلایەن بەریتانیاى زلهێزى ئەو سەردەمەوەو دواى 31 ساڵیش ئەو بەڵێنەیان بۆ جێبەجێکردن و ئیدى ململانێ و جەنگى دوورودرێژى عەرەب و ئیسڕائیل دەستیپیکرد و تائێستاش کە 75 ساڵە بەردەوامە بە خوێناویترین شێواز.
ئەم جەنگە کێشەى فەلەستینیەکانى کردە کێشەى پلە یەکى ناوچەى ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست و تا ساڵى 1994 کە دوا ڕێکەوتنى ئاشتى نێوان فەلەستین و ئیسڕائیل بوو کە بەڕێکەوتنى زەوى بەرامبەر ئاشتى ناوزەدکرا. جۆرێک لە هێمنى و ئارامى باڵى کێشا بەسەر ململانێکەدا. بەڵام خامۆشنەبوو، چونکە تەنها بزوتنەوەى فەتحى عەرەفات ئەو ڕێکەوتننامەیەیان واژۆکردبوو، دوور لە بزوتنەوەى حەماس و جیهادى ئیسلامى و ئەوانى تریش. هەربۆیە ڕێکەوتنامەکە ئەوەندەى نەخایاند و عەرەفاتیشى بەسەردا ڕۆیى و جارێکى تر ململانێکە گەرمبۆوە. بەڵام وەک پێشان نەما و ئەو گەرموگوڕیەى ساڵانى هەشتاکانى نەما لە سەر ئاستى ناوچەیى و نێودەوڵەتیشدا، بەهۆى سەرهەڵدانى بەهارى عەرەبیەوە و گۆڕانکاریە گەورەکانى ڕژێمە عەرەبیە سەپێنراو و تاکڕەوەکانى تونس و لیبیا و میسر و عێراق و سوریا و یەمەن و… هتد. هەروەها بەهۆى هاتنە پێشەوەى مەسەلەى کوردیش لەهەریەکە لە عێراق و تورکیا و سوریا و ئێرانیش و بەهۆى جەنگى دژە تیرۆرەوە کە کورد ڕۆڵێکى بەرچاوى هەبوو لەگەڵ هاوپەیمانانى ڕۆژئاوادا.
بەم شێوەیە ململانێکانى عەرەب ئیسڕائیل قۆناغى هەڵکشان و داکشانى زۆرى بەخۆوە بینیوە و لە ئێستاشدا ئەم کێشەیە بەرۆکى ئیسڕائیلى گرتۆتەوە لە 7ى ئۆکتۆبەرەوە و لەماوەى 3 ڕۆژى ڕابوردوودا بە شێوەیەکى زۆر توندوتیژ و خوێناوى و بوێرانەى فەلەستینیەکان سەریهەڵداوەتەوە بەناى (تۆفانى ئەقسا) و بۆیەکەم جار لە دواى 75 ساڵ فەلەستینیەکان بە ڕابەرایەتى بزوتنەوەى حەماس و جیهادى ئیسلامى دوور لە فەتحییەکان توانیان شکۆ و ناو و ناوبانگى گەورەى ئیسڕائیل بە سوپا و مۆساد و دەزگاى هەواڵگریەکەیەوە بشکێنن و بیڕوشێنن و چالاکیەکەیان هێندە گەورە و شۆکهێنەربوو بۆ ئیسڕائیلیەکان و وڵاتانى زلهێزیش کە هەرگیز چاوەڕوانى ئەوەیان نەدەکرد کە زیاد لە 5هەزار موشەک و درۆن و پەڕەشووت و بەلەم لە زەوى و دەریا و ئاسمانەوە هێرش بکەنە سەر شکۆو سەروەرى و هێڵە تابۆکانى ئیسڕائیل و تا ئێستا زیاد لە 700کوژراو و 2هەزار بریندار و 1000ونبوو و 100دیلییان لێبگیرێت.
ئاشکرایە ئەم توانا سەربازیەى حەماس و جیهادى ئیسلامى تواناو وزەى دوو حیزبى چەکدار نین، بەڵکو پشتیوانى حیزبوڵاى لوبنانى و سوریا و ئێران و تاڕادەیەکیش شیعەکانى عێراقیشى لە پشتەوەیە و هەموو ئەم هەوڵانەش دەچنە چوارچێوەى بەرەگەورەکەى جەنگ و ململانێکانى ئێران و سعودیە و ڕووسیا و ئەمریکا و ئەوروپیەکانەوە لەبەرامبەر هەڵایسان و درێژەدانى جەنگى ڕوسیا و ئۆکراین بۆ ماوەى نزیکەى 2ساڵ.
جا نە ئیسڕائیل بەم هێرش و پەلامارانەى فەلەستینیەکان دەڕووخێت و لەناو دەچێت نە فەلەستینیەکانیش دەتوانن سەرکەوتنى گەورە بەدەستبێنن. ڕەنگە ئەم جەنگەى ئێستا درێژەبکێشێت و سەرقاڵى و بێزارکەریش بێت بۆ ئیسڕائیلیەکان، بەڵام ماڵوێرانى و سەرگەردانى و ئاوارەبوونى زیاتریشى پێوەیە بۆ فەلەستینیەکان.
ئەم جەنگ و مکلملانێیانە تا پشتبەستووبوو بە هێز و تواناى ڕاستەقینەى فەلەستینیەکان خۆیان ناو و ناوبانگێکى باش و پشتیوانیەکى جەماوەرى و ڕەسمى عەرەبى و ئیسلامیشى لە پشتەوە بوو، بەڵام لە ئێستادا کە بونەتە داردەست و جێبەجێکەرى پیلانەکانى ئێران و شیعە مەزهەبەکان ئەوا چ لەلاى عەرەبە سونەکان و ئیسلامەیش بەگشتى ئەو پشتیوانیە مادى و مەعنەوییەیان نامێنێت و بەرەیەکى فراوانى جیهانى لەسەر ئاستى ئەوروپا و ئەمریکا و ڕۆژئاوا دژیان دەوەستنەوە، چونکە جەنگێکە لە جیاتى ئێران و ڕووسیا دەیکەن و بۆخۆیان نیە و لەسەر حسابى وێرانبوون و ئاوارەبوونى خاک و گەلى فەلەستینە.
هەربۆیە جەنگەکە درێژە دەکێشێت و ڕەنگە بۆ ئایندەش ئاسەوارى خراپتریش بەجێبهێڵێت و ڕەنگدانەوەى گەورە و نەگەتیڤیشى هەبێت بۆ تەواوى ناوچەى ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست و ئاگرى جەنگەکە دەستوپێى زۆرێک لە گەلان و وڵاتانى ناوچەکەش بسوتنێنێت و ئەمەش وادەکات کە هەژموون و کۆنتڕۆڵى زلهێزەکان لەناوچەکەدا زیاتر بچەسپێنێت و ئەوانیش بەناوى پاراستنى ئەمن و ئاسایشى ناوچەکە و دونیاشەوە وەک سەرچاوەیەکى گرنگى نەوت و غازى سروشتى کە 60% وزەى جیهان دابیندەکات هێز و تواناى سەربازى زیاتر بێننە ناوچەکە و بەرژەوەندیەکانى ئایندەى خۆشیان بپارێزن و ئەوەى بە ئاشتى دەستیان نەکەوتووە بۆ جارێکى تر و بەهەمان شێوەى دواى جەنگى جیهانى یەکەم بوون و دەسەڵاتى خۆیان بسەپێنن و دووریش نیە گۆڕانکارى لەنەخشە و جوگرافیاى ناوچەکەشدا بکەن و بۆ سەد ساڵى ئایندەش بەرژەوەندیەکانیان بپارێزن و مسۆگەریشى بکەن.هەموو ئەم ئەگەر و پێشبینیانەش ڕۆژان و ساڵانى ئایندە زەمانەتى ڕاستودروستى و وەدینەهاتنیان دەکەن.
بەدڵنیایى کوردیش و مەسەلەکەشى گۆڕانکاریان بەسەردا دێت و هەربۆیە گەرەکیشە کە کورد لەهەر چوار پارچەکەى کوردستان پلانى پێشوەختەى هەبێت بۆ ئەو ئایندە ناڕۆشنە و هەوڵبدات وەکو دواى هەردوو جەنگە جیهانیەکە و جەنگى ساردیش بتوانێت قەوارە و دەسکەوتى گەورە بۆخۆى مسۆگەر بکات ئەویش تەنها بەیەک و یەکگرتوویى و بەهێزى نێو ماڵى کورد خۆى دەبێت. بەپێچەوانەوە ڕەنگە گەرمبونەوەى مەسەلەى فەلەستین لەسەر ئاستى ناوچەکە دونیاش وابکات کە مەسەلەى کورد لەناوچەکەدا بۆ دەیان ساڵى تر بخەوێنێت و بخرێتەوە سەر ڕەفەى زلهێزەکان و لەبیریان بچێتەوە.
کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی