موتەلیب سەعید عومەر: ئازادی سیاسی بێ سەقامگیری دەروونی بایەخی نیە.
فەیلەسوفی ئەڵمانی کانت دەڵێت؛ ڕاپەڕین مرۆڤەکان لەملهوڕی ڕزگار دەکات، بەڵام ئازادی بۆ ئەقڵەکان بەرهەم نایەت. شۆڕش لەئەدەبیاتی سیاسی ئێمەدا چ لەشاخ و چ لەڕاپەڕین گۆڕینی ڕژێمێک بووە بۆ گروپێکی تر کەهەمان ڕوانگەو ڕەفتاری دیکتاتۆریانەی دوبارە کردۆتەوە. بەڵام لەڕوانگەی خێڵەکی و ناوچەیی بێ هەوڵدان پشت بەستن بە ئەقڵێکی تەندروست و بیرکردنەوەیەکی نوێخواز وەک ئەوەی لەدوای ڕاپەڕین بینیمان، ڕاپەڕین گۆڕینی مۆدێلێکی ستەمکاری، دیکتاتۆری بوو بۆ خۆسەپێنی، دەسەڵاتێک لەبەهەشتێکی یۆتۆپیادایە. بەڵام لە خەڵکەکەی لەوپەڕی بارگرانی نەهامەتیدا دەژی، دەسەڵاتێک بەناوی ئەقڵییەتی شۆڕشگێڕی و شەرعییەتی شاخ بڕیارو گوتار دەدات. بەڵام نە خەمی کورد بوون و نەئینسانەکانی هەیە کە لەڕابووردوو تا ڕاپەڕین خوێنیان ڕشتووە و خەباتیان کردووە، هەربۆیە لە دوای ڕاپەڕین بیری نەتەوەیی ساڵ بەساڵ لەهزری تاکەکان کاڵ بۆتەوە.
هەر لەدوای ڕاپەڕین دوو پارتی دەسەڵاتدار، کاریان لە لاواز کردنی یەکتر کرد لەهەردوو سۆنگەی سیاسی و سەربازییەوە، وێڕای ئەوەی دەسەڵاتی کوردی لەسەرەتای ئەم ئەزموونەدا هەڵگری گیانی مرۆڤ کوژی بووە نەک ویستی ئازادی و ئارامی، سەربەخۆیی سەرچاوەی ئەم کورد کوژییەش دەگەڕێتەوە بۆ ناوەڕاستی شەستەکانی سەدەی ڕابووردو پاشان دەیەی کۆتای حەفتاکان تا ناوەڕاستی هەشتاکان. دوای بەکوشتدانی ئەو هەموو خەڵکە بەگوتاری حیزبی و نەتەوەیی پێشمەرگەکانیان ڕاپێچی مەرگ کرد، هەر وەک لەسەرەتاوە لە بیرو هزری دەسەڵاتدارەکان و بیری شاخ ڕاپەڕین بەڕووی بەعسدا، تەنیا هەوڵێک بوو بۆ تۆڵەکردنەوە، نەک بۆ ڕزگارکردن و پەند وەرگرتن لەو ستەم و زۆردارییەی بەعس بەدرێژایی سی و پێنج ساڵ درێژەی پێدا. لایەک تر لەڕەهەندە ئابوورییەکەی پاش 32 ساڵ لەئەزموونێکی شکستخواردوو، ساڵ بەساڵ حکومەتی هەرێم دووچاری ئیفلاسی ئابووری و ئەخلاقی بوو. هەر ئەزموون و حکومەتێک لەڕووی ئابووری و داراییەوە شکستی هێنا، خەڵکەکەی دووچاری چەندین کێشەی کۆمەڵایەتی و سیاسی دەروونی دەبێت، بۆیە ئازادی سیاسی بێ سەقامگیری دەروونی و کۆمەڵایەتی بایەخی نیە، دواجار ئەم قەوارەیە شکستی سیاسی و ئابووری خۆی لەبەردەم ڕایگشتی ناوخۆ و دەوڵەتانی دەوروبەردا دەردەکەوێت، دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان سەرباری ئەو بارگرانییەی لەسەر خەڵکی کوردستان دایانناوە، لەهەمانکاتدا لێشاوێکی زۆری عەرەب لەناوەڕاستی عێراقەوە بۆکوردستان هاوردە کردووە بەپاساوی هاوڵاتی و عێراقیبوونەوە کێشەیەکی زۆری بۆ کەرتی نیشتەجێبوون و گوزەرانکردنی خەڵک دروستکردووە، وێڕای بەتایبەتکردنی دامەزراوەکانی حکومەت و داخستنی کارگەی حکومی و بێکارکردن خەڵک، هەڵوشینی دەستمایەو بژێوی داهاتی تاکەکەس، هەموو ئەمانە بوونە شکستی ئیداری و حکومەتێکی قەرزار و مایە پووچی لێکەوتەوە.
