نەوزادی موھەندیس: ڕۆشنبیر کێ یە و ئەرکی چییە لە کۆمەڵگادا؟
کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی
وەک ئاشکرایە کۆمەڵگا مرۆڤایەتیە جیاوازەکان پێکھاتوون لە توێژوچینی جیاواز لەناویشیاندا کەسان و تاکی ھەمەجۆر ھەن کە ئاستی خوێندەواری و تێگەیشتن و ھوشیاریان جیاوازە و ھیچکامیان وەکو ئەویتر بیرناکاتەوە و خاوەنی ھیچ بیرۆکە و دەستپێشخەری و تێڕوانین و دیدگا و ئاست و ئاسۆ بینینی ئایندەیەکی ڕۆشن و گەشاوەی نیە. جا ئاستی تاکەکان لە نێوان کەسانی نەخوێندەوار و نەزان و خوێندەوار و ڕۆشنبیر و زانا و بیرمەنددا دابەشبوونە کە ھەریەکەشیان سیما و سیفاتی جیاکەرەوەی خۆیان ھەیە، ئاشکراشە ھەموو کۆمەڵگا مرۆڤایەتیەکان ھەمیشە لەسەر دەست و بەبیر و ئەندێشە و بیرۆکە داھێنەرانەکانی کەسە ڕۆشبیر و زانا و داناکان پێشکەوتوون و توانیوایانە ھەنگاو بەرەو گۆڕانکاری بنێن و قۆناغە جیاوازەکانی گەشەکردنی کۆمەڵگا ببڕن لە کۆمەڵگایەکی مەشاعیی سەرەتاییەوە بۆ کۆمەڵگا جوتیار وفیوداڵی و خانەدان و دواتر قۆناغی بازرگانی و پیشەسازی وسەرمایەداری و ئیدی ھەنگاونانیش بۆ سۆسیالیستی.
بۆیە گرنگە کە بزانین ھەریەک لەو ئاستە جیاوازانەی کەس و تاکەکان چین و ڕۆڵ و کاریگەرییان چییە لەسەر پێشکەوتنی کۆمەڵگاکانیان.بۆئەوەی لەو ڕاستیە تێبگەین کە چ ئاستێک و چ تاکێک کاریگەرن و دەتوانن گۆڕانکاری گەورە چێبکەن.
ئاشکرایە کەسی نەخوێندەوار بریتیە لەو کەسانەی کە ھیچ جۆرە خوێندەواریەکیان نیە و ھیچ نازانن دەربارەی زانستە سروشتی و مرۆییەکان و سەوداوسەریان نیە لەگەڵ خوێندن و نوسین و ھیچ جۆرە بڕوانامەیەکی زانستی و پسپۆڕیەکیان نیە. ئیدی ئەو کەسانە کەسانی بێ بەرھەم و لەئاستی خوارەوەی کۆمەڵگادان و کاریگەرێکی ئەوتۆشیان نیە لەسەر ڕەوتی ڕووداوەکان و ھەمیشەش بەردەست و سووتەمەنی ڕووداوەکانن.
ھەرچی نەزانەکانن، بریتین لەو کەسانەی کە ڕەنگە خوێندەواریش بن و بڕوانامە و پسپۆڕیەکی زانستیشیان ھەبێت، بەڵام بە نەزان دەژمێردرێن. چونکە ھیچ کات ھوشیارییەکی ئەوتۆیان نیە دەربارەی کۆمەڵگا و دەوروبەریان و تەنھا سەرقاڵی تایبەتمەندی خۆیانن و ھیچ گرنگیەکیش نادەن بە دەرەوەی خواست و ویست و پسپۆڕیەکانی خۆیان کە ئەم جۆرەش وەک نەخوێندەوارەکان و بگرە خراپتریشن، چونکە لەگەڵ ئەوەی خوێندەوارن، بەڵام تەنانەت نابنە ھۆکاری گۆڕانکاری و ھەندێک جاریش لەنەزانینەوە بە بابەتێک، یان کایەیەکی ژیان گفتوگۆی بێسەر و بەریش دەکەن و دەبنە ھۆکاری چەقبەستوویی و ساردکردنەوەی کەسانی پۆزەتیڤی تریش لەناو کۆمەڵگادا. جا سیفەتی نەزان گشتگیرترە لە نەخوێندەوار، چونکە ھەموو نەخوێندەوارێک نەزانە. بەڵام ھەموو نەزانێک نەخوێندەوار نیە و بگرە وەک وتمان ڕەنگە خوێندەواریش بێت. جا سێ جۆر کەسی نەزان ھەن وەک: نەزانی کراوە ((ساکار)) کە دەزانێت نەزانە، بەڵام گەرەکێتی فێربێت و کەمێک زانیاری دەربارەی بابەتێک ھەیە و نەزانی ڕێگریکار ((تەواو)) دەزانێت کە نەزانە، بەڵام ڕێگریش دەکات لەھەموو فێربونێک و ھیچ زانیاریەک نازانێت دەربارەی زانستێک، یان بابەتێک و نەزانی تاریکپەرستی (( تێکەڵە لە نەزانی ساکار و تەواو)) کە نەزانە و ناشیدەوێت کەسانی تریش فێرببن کە ئەم جۆرەیان لەجۆرەکانی تری نەزانی زۆر خراپ و مەترسیدارە و داننانێت بە نەزانیەکەیدا.
جا کەسی نەزان بەھەندێ سیفات جیادەکرێتەوە وەک: گرنگی نەدان بە شاراوەکان و ڕاوبۆچونی کەسانی تر و دوورکەوتنەوە لەزانا و ڕۆشنبیران و ڕەتکردنەوەی نەزانیەکەیان و دەمکوتان لە توێژینەوەی زانستی و دەسکەوتنی زانست.
ھەرچی خوێندەوارەکانە بریتین لەو کەسانەی کە خاوەن بڕوانامەی زانستین لەیەکێک لە بەشە زانستیەکاندا و پلەی بەرزی بەکالۆریۆس و ماستەر و دکتۆرا و پاش دکتۆراشیان بەدەستھێناوە وەکو پزیشک و ئەندازیار و مامۆستا و ھونەرمەند و پارێزەر و … ھتد. بەڵام بەکەسێکی ڕۆشنبیر دانانرێن، چونکە تەنھا خوێندەواری و خوێندن و بڕوانامەکانیان بۆ وەدەستھێنانی پلە و پایە و پۆست و دەسکەوت و داھاتی مادی تەرخانکردوە و ئیدی سەروسەودایان لەگەڵ گۆڕانکاری و کێشە و گرفت و ئاڵنگاریەکانی ناو کۆمەڵگادا نیە. ھەربۆیە ئەو ڕاستیە سەلمێنراوە کە ھەموو خوێندەوارێک مەرج نیە کە کەسێکی ڕۆشنبیر بێت، بەڵام دەکرێت ھەموو ڕۆشنبیرێک خوێندەوار بێت. بۆیە جیاوازیەکی گەورە ھەیە لەنێوان کەسی خوێندەوار و ڕۆشنبیردا.
ئەوەی لێرەدا مەبەسمانە کەسە ڕۆشنبیرەکانە و کار و ئەرکیان چیە لەنێوکۆمەڵگادا؟ و چۆن دەتوانن ببنە کەسانی دەستپێشخەر و گۆڕانخواز و ڕابەر و سەرکردە بەمەبەستی پێشەوایەتیکردنی کۆمەڵگا بەرەو قۆناغە باڵاکانیتر؟
وشەی ڕۆشنبیر لە وشەی ڕۆشنبیرییەوە ھاتوە کە بریتیە لە سیفەتێکی گشتی و مانای ئەزموون و شارەزایی ناگەیەنێت لە بوارێکی دیاریکراودا.
ھەربۆیە ڕۆشنبیر، لەگەڵ ئەوەی ناتوانرێت بەوردی پێناسەیەکی کتومتی بۆ بکرێت و بەتەنھا لە جوغز و چوارچێوەیەکی بەرتەسکدا پێناسە بکرێت، بەڵام بەکورتی و پوختی کەسی ڕۆشنبیر بریتیە لەو کەسانەی کە زانیارییەکی فراوان و ھەمەجۆر ڕۆشنبیریشی ھەیە لە بوارە جیاوازەکاندا.
ڕەنگە خوێندەواریەکی باڵا و خاوەن بڕوانامەیەکی زانستیش نەبن، بەڵام کەسانی ھوشیار و خاوەن بیرۆکە و دەستپێشخەری و داھێنان و خاوەنی تێڕوانینی گەش و ئاسۆی ڕوونن بۆ ئایندە، کەسی ڕۆشنبیر ھەرچەندە پلەی زانستیان نزمیش بێت، بەڵام بەھۆی ئەوەی کە پسپۆڕییەکی تایبەتیان نیە، یان پسپۆڕ و پلەی بەرزی خێندنیشیان ھەیە. بەڵام خۆیان قەتیس نەکردوە لەچوارچێوەی پسپۆڕییە زانستیەکەیاندا و تەنھا وتەنھا سەرقاڵی لێکۆڵینەوە و توێژینەوەی زانستیبن، بەڵکو کەسی ڕۆشنبیر ئەوکەسانەن کە ھەمیشە و بەبەردەوامی سەرقاڵی گقتوگۆی ھەمەلایەنی فکری و زانستی و سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی و فەرھەنگی و… ھتد. دەربارەی کێشە و گرفت و داواکاری و ئاڵنگاریەکانی کۆمەڵگاکانیانن و ھەمیشە ھەوڵی چارەسەرکردنی کێشەکان دەدەن و دەیانەوێت خاڵی چەقبەستوویی کۆمەڵگا بڕەوێنەوە لەڕووی سیاسی و ئابوری و زانستی و ئەمنی و کۆمەڵایەتی و فەرھەنگیەوە. کەسی ڕۆشنبیر بێگوێدانە دەسکەوتی مادی و داھاتی کەسیەوە ھەمیشە ئامادەگی ھەیە لە ھەموو کۆڕ و کۆبونەوەکان و قسە و تێڕوانین و ھەڵوێست و گوتاری خۆی ھەیە لەبەرامبەر دەسەڵاتەکاندا بێگوێدانە زیانگەیاندن پێی و لێپرسینەوە و سزادان و گرتن و ڕاوەدونان و سزادانیشی.کەسی ڕۆشبیر ھیچ کات خۆی قەتیس ناکات تەنھا بە کایە و بوارێکی تایبەتیەوە، بەڵکو ڕۆشنبیر خۆی بەنمایندەی ھەموو چین و توێژەکان دەزانێت و لەھەرکوێ پێویست بەگوتار و ھەڵوێست بێت بەکردارەکی بوون و ڕاو و بۆچوونی خۆی دەردەبڕێت، لەھەرکوێ نادادی و ناعەدالەتی و نایەکسانی و گەندەڵی و پێشێلکردنەکانی ئازادیەکان و مافەکان ھەبوو ڕۆشنبیر ئامادەگی ھەیە و دەنگی ناڕەزایی دەردەبڕێت و ڕێگا چارەی گونجاویش پێشکەش دەکات و بێسڵەمینەوە و بێ بیرکردنەوە لە ئایندەی کەسی خۆی ڕاوبۆچونەکانی بە ئازادانە دەردەبڕێت.
جا کەسی ڕۆشنبیر بە کۆمەڵێک سیفات جیادەکرێتەوە وەک:
نەرمی لە دەربڕینی ڕاوبۆچونەکانیدا و ئامادەی وەرگرتنی ھەر بیرۆکەیەکی نوێشی ھەیە بۆ تێڕامان لێی و ھەڵھێنجانی لایەنە باشەکانی، بەھەمان شێوە کەسی ڕۆشنبیر زۆر حەز لە خوێندنەوە دەکات و ڕۆژانە چەندین کاتژمێر ڕۆژنامە و گۆڤار و سایتە جیاوازەکان لەپاڵ کتێبە ھەمەجۆرەکانیشدا دەخوێنێتەوە بەمەبەستی بەرزکردنەوەی ئاستی ھوشیاری و زانیاری خۆی، ڕۆشنبیر خۆی نابەستێتەوە بەتەنھا یەک کایە و بوارێکی دیاریکراوی زانستیەوە بەڵکو لەگەڵ ھەمەچەشنە ڕۆشنبیری مامەڵە دەکات و ناچێتە ناو ووردەکاریەکانیانەوە، بەڵکو تەنھا بابەتە بنچینەییەکانیان ھەڵدەھێنجێت، کەسی ڕۆشنبیر کاتێک زۆر دەخوێنێتەوە زۆریش دەنوسێت و دەگەڕێت بەدوای خاڵ و چەمکە شاراوەکان و ئەو بابەتانەی تێناگەن. کەسی ڕۆشنبیر کەسێکی سادە و ساکارە و ڕێز لە پێگەی ھەمووان دەگرێت و ڕقی لەکەس نابێتەوە, دان بەھەڵەی خۆشیدا دەنێت و ئامۆژگاری لۆژیکیش وەردەگرێت، توانای ڕەخنە و شیکاری ھەیە و کەسێکی جێگیر و ئارام و خاوەن متمانە بەخۆشێتی. باکگراوندێکی دەوڵەمەندی زانیاری و مەعریفی ھەمەجۆری ھەیە و شارەزایە لە بنەما گشتی و تایبەتەکان و ڕەوشتیش. ھەربۆیە ڕۆشنبیر وەکو درەختێک وایە و خوێندەواریش وەک بەرھەمەکەی.
ھەربۆیە کەسانی ڕۆشنبیر لەناو کۆمەڵگاکاندا کەسانی چوست و چالاکن و ڕۆڵی ڕۆشنکەرەو و ھەڵگری چرا و ڕێگاکان و کرانەوەی گرێ کوێرەکان دەبینن. بۆیەش ھەمیشە کاریگەریان لەسەر دەور و بەرو کۆمەڵگاکان ھەیە و بەھۆی فشار و کاریگەرییانەوە دەبنە ھۆکاری گۆڕانکاری گەورە بەرەو ئاسۆ و قۆناغە باڵا و پێشکەوتوەکانی کۆمەڵگا. ھەربۆیە ھەرکاتێک کۆمەڵگاکان کەسانی ڕۆشنبیر و بیرمەند و زانای گەورەی تیادا ھەڵکەوت، ئەوا بەدڵنیایی ئەو کۆمەڵگایانە کۆمەڵگا گەلێکی پێشکەوتوو و ئازادیخواز و کراوە و داھێنەر دەبن و بە پێچەوانەشەوە.
کاریگەری کەسی ڕۆشنبیر لەناو کۆمەڵگادا:
بۆیە کەسی ڕۆشنبیر بریتیە لەکەسێکی خاوەن پێگەی کاریگەر و خاوەن بیرۆکە و دەستپێشخەری و بریتین لەکەسانێک کە ھەمەجۆر زانیاری و مەعریفەی سەردەمیانەیان لایە و کەسانێکی فرە بەھرەی گوتاربێژی و نوسین و ڕۆشنگەر و سادە و ساکار و ھێمن و لەسەرخۆن. ھەربۆیە ئەم کەسایەتیانە لەناو کۆمەڵگادا سەرمەشقی گۆڕانکاریەکانن. نەک کەسە نەخوێندەوار و نەزان و تەنانەت خوێندەوارەکانیش.بۆیە کارێکی ئاساییە کە کەسێکی خاوەن بڕوانەمەی زانستی وەک پزیشک و ئەندازیار و مامۆستا و ھونەرمەند و پارێزەر و… ھتد. ببنە کەسانێکی ڕۆشنبیر و جیا و بەدەر لە پسپۆڕییە زانستیەکانیان قسە و ئامادەگی و ھەڵویست و گوتار و نوسینیان ھەبێت لەھەموو کایە و بوارەکانی کۆمەڵگادا، چونکە قسەکردن لەسەر تەواوی کێشە و گرفت و ئاڵنگاریەکانی کۆمەڵگا بەتەنھا نەوەستاوەتە سەر کەسانێکی نەزان و بەناو خوێندەوار و سیاسی کرچ و کاڵ، چونکە ھەموو تاکێکی کۆمەڵگا مافی خۆپێشخستن و کرانەوە و تێگەیشتنی تەواوەتی ھەیە لەھەموو کایە و بوارەکانی کۆمەڵگاکەیدا و ئەرکیشێتی کە بەپێی توانا و تێگەیشتنی خۆی خزمەتی کۆمەڵگاکەی بکات.
لەکۆتایدا گرنگە کەسانی نەخوێندەوار و نەزان و خوێندەوار لەکەسانی ڕۆشنبیر جیابکرێتەوە و گرنگی زیاتریان پێبدرێت و گوێ لەڕاوبۆچونەکانیان بگیرێت و وەکو کەسانی بەتوانا و داھێنەر و ڕۆشنفکر لێیانبڕوانرێت و ڕاوێژو پرس و ڕایان پێبکرێت و پێگە و جێگەی شیاو و گونجاویان پێبدرێت، چونکە ڕۆشنبیران کەسانی ئازاد و بوێرن و ھیچ کات ناسڵەمنەوە لە دەسەڵات و ھەرگیزیش ھەوڵنادەن بۆ وەرگرتنی پۆست و پلە و ئیمتیازات و ھەمیشەش لەپێناو بەرژەوەندی گشتی کۆمەڵگدا دەبەخشن و وەکو مۆم خۆیان دەسوتێن و چواردەوریان ڕۆشن و ھوشیار دەکەنەوە. بۆیە تاکی ڕۆشنبیر وەکو ((صمام الامانی))کۆمەڵگا وان ھەرکات ڕۆشنبیران ھوشیار وساغڵەم و تەندروست بوون، ئەوا کۆمەڵگاش ساغڵەم و تەندروست دەبێت و کۆمەڵگایەکی ھوشیار و پێگەیشتوو و پێشکەوتوو وەدیدەھێنێت و بەپێچەوانەشەوە نەزان و نەخوێندەوارەکان کۆمەڵگایەکی سست و دواکەوتوو و ھەژار و برسی و چەوساوە دەقەومێنن.
کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی