سەرکەوتی جیهاز & بەختیار شارەزوری: ئەگەری گۆڕانکاری خێرا و ڕێککەوتنی ئێران و چین بەرەو کوێ..؟
ڕێککەوتنی نێوان چین و ئەمریکا دوای پێنج ساڵ گفتوگۆ کردن لە 25- 03- 2021 مانگدا زۆر گۆڕانکاری گەورە دروست دەکات، بە شێوەیەک کە کاریگەری لە سەر جیهان و بەتایبەت ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست جێدەهێڵێ. ئەم ڕێککەوتنە درێژکراوەی هەمان پلانی چینە بۆ تەواوکردنی ڕێگەی ئاوریشمی بە سیاسەتێکی نەرمی ئابوری، کە هێواش هێواش هەژمونی ئەمریکا دەخاتە مەترسیەوە و تا ئەو ئاستەی وردە وردە بلۆک بەندی لەسەرەتایدا دروست بوە، بۆ ئەم مەبەستە ئیدارەی نوێی بایدن دەیەوێ هاوپەیمانەکانی چین و ڕوسیا کەم بکاتەوە بە هەمان قەیدی مێژویی ناتۆ کە بەرامبەر وارشۆ کردی، بەڵام ئەم جارە لە زۆر وڵات ئەمریکیەکان لە قەیدکردنی چین لە ڕێگەی هاوپەیمانەکانیەوە فەشەل دێنێت، هەردو کوریا بۆ ئەمریکا گرنگە، بەڵام دەبینین کۆریای باکور دوای سەردانی ترەمپ ڕێککەوتنەکانیان بەرەو هەڵوەشانەوە دەچێت، لە لایەکی ترەوە میانمار کە چین کار لەسەر پشتوانی کودەتای سەربازی دەکات دیسانەوە ئەمریکیەکان فەشەلیان هێنا لە پشتیوانی (سان )، لە هەموشیان گرنگ تر ئێرانە، کە ئەگەر ئێران لە چین داببڕن ئەوا سەرەکی ترین ڕێگەی جێبەجێ کردنی (یەک پشتێن و یەک ڕێگا)ی چینی دەگرن، بۆ ئەم مەبەستەش ئەمریکا ڕێککەوتنی نێوان عەرەب و ئیسرائیل بە گرنگ دەزانێ، دوای پێنج ساڵ لە گفتوگۆ 25 مانگ ئێران و چین لەسەر (هاوپەیمانی ستراتیژی ) ڕێککەوتن.
لە بەرامبەردا ئەگەر چی ئەمریکا توانی تا ئاستێک هەژمونی ئێرانی لە لوبنان و سوریا و عێراق و یەمەن کەم بکاتەوە، بەڵام لەلایەکی ترەوە ئێران دەبێتەوە بەو پردەی کە چینی بەسەردا تێپەڕێ بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لەوێشەوە بۆ ئەوروپا، بۆ ئەم مەبەستەش بەرەیەکی بەهێزی وەک چین و ڕوسیا لەسەرەتای گەمەکەدان بۆ ئەوەی لە ئەمریکای ببەنەوە.
ئەم گەمەی ڕوسەکان و چینیەکان لەوێوە دەست پێدەکات لە دو وڵاتی بەهێزی وەک ئێران و تورکیا بەتەواوی لە ئەمریکا داببڕن و بیکەنە هاوپەیمانی خۆیان، تورکیا لە هاوپەیمانی کۆنی ئەمریکایە ئێستا بە هۆی ناکۆکی لەگەڵ ناتۆدا تەواو نزیک بوەتەوە لە ڕوسیا کە لە ڕێککەوتنی ئەستانە 2019 بەدیار کەوت و لە کڕینی سیستەمی بەرگری S-400 سەرەتاکانی دەرکەوت و لە ڕێککەوتنیان لە سوریا تا ئاستێک جێبەجێ کرا، ئەم ململانێیانە لە پاکستانەوە تا وڵاتانی دەریای قەزوین دەبێتە سەرەتای ململانێیەکی قورس بەرامبەر ئەمریکا.
لە بەرامبەردا ئەمریکا دەیەوێت بە هێزی نەرم ڕوبەڕوی ئەم پلانانە بێتەوە هەر لە ڕێککەوتنی ئەتۆمی لە بەرامبەر ئێراندا تا هاتنی پاپا بۆ نەجەف و کارکردن لەسەر حوسیەکان و یەمەن و لیبیا و وڵاتانی تر، بۆ هەردو وڵات تورکیا و ئێران گەمارۆی ئابوری و شەڕی بەهای دراو کارتێکی تری بەهێزی ئەمریکیەکانە وە ئەمریکا دەیەوێت لە ڕێگەی پێداچونەوە بە ڕێککەوتنی ئەتۆمی ئێران دور بخاتەوە لە بەرەی دژ و لە ڕێگەی کۆنگرەی ژینگە پارێزیەوە و مافەکانی مرۆڤەوە گوشار بۆ وڵاتانی هاوپەیمانی چین دروست بکات، ئیدارەی بایدن بە هێزی نەرم دەیەوێ کار لەسەر ئامادەکاری بکات بۆ دوای ڕێککەوتنی ئێران و چین.
ئەگەر چی ئەم ڕێککەوتنەی ئێران و چین ( هاوپەیمانی ستراتیژی) ناوەرۆکەکەی بە تەواوی بڵاو نەکراوەتەوە بەڵام دیارە (کە چۆن دەبێت ) وەک سەرەتای ڕێگای ئاوریشمی، بەڵام لەسەرەتادا مامەڵەی بیست ملیار دۆلار لە خۆ دەگرێ و کۆمەڵێک پڕۆژە جێبەجێ دەکرێ و چەند بنەکەیەکی سەربازی چینی دێنە ئێرانەوە، کە بۆ ئەم ڕێککەوتنە عەلی لاریجانی سەرپەرشتی دەکات، لە ناوخۆی ئێراندا دوو بەرە دروست بوە کە بەرەیەکیان پێیان وایە ئەمە داگیرکاری چینە بۆ ئێران و پێویستە ئێران لەگەڵ ئەمریکا ڕێک بکەوێت و بەرەیەکیان کە زیاتر لە ناوەندی دەستەڵاتدان تەواو لەگەڵ ئەم ڕێککەوتنەن.
لێرەوە دوای 25 مانگ قۆناغێکی تر لە ململانێی نەرم و سارد دەکەوێتە نێوان چین و روس لەلایەک و ئەمریکا لەلایەک، بەتایبەت کە چین دوای سەردانی وەزیری خاریجی چین بۆ سعودیە وتورکیا و دوای ئێرانیش بۆ ئیمارات و بەحرەین سەردانەکانی درێژ دەکاتەوە کە هەموی لە چوارچێوەی پلانی جێبەجێکردنی ڕێگای ئاوریشمیدایە.
لەم نێوەندەدا هەرێمی کوردستان وەک هەمو جارەکانی تر دابەش بوە بەسەر ئەم بلۆک بەندیەدا، ئەو دویو دێگەڵە و ئەمدیو دێگەڵە ، کە دواجار دەبێت کورد خوێندنەوەی هەبێت و ماڵی کوردی یەکبخرێت بۆ ئەوەی بزانرێت کورد دەکەوێتە کوێی ئەم نەخشە تازەیەی ململانێوە و چی بکات و چۆن سیاسەت بکات لە ڕێگەی پەیوەندیەکانیانەوە ، چونکە لە هەردولا هەلێکی زێڕینی بۆ دروست بوە دەتوانێت سود لەهەردو جەمسەرەکە وەربگرێت ، بەرەی چینی نایەوێ لە دۆخی ئەمڕۆی عێراقی شپرزەدا (کە ئێستا عێراق بوە بەخەتی یەکلاکەرەوەی بەشێکی ئەم ململانێ یە) و نایەوێت هەرێم تێک بچێ و بەرەی ئەمریکیش بە پێگەی ستراتیژی خۆی دەزانی وەک جوگرافیا و جیوپۆلەتیکی شەڕ و ململانێکان.
