عه‌بدوڵا که‌ریم محمود: ئارام ی سەرکردە/ بەشی سێیەم و کۆتایی.

عەبدوڵا کەریم مەحمود

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

ئارام ی رووناکبیرو سیاستمەدار، شارەزای مێژووی گەلی کوردو گەلانی دنیا بوو، خوێندنەوەی قوڵی لە سەر ململانێی باڵە کانی ناو پارتی دیموکراتی کوردستان و شۆڕشی نوێ کردبوو، گەیشتبووە، ئەو ئەنجامەی:
لە 16ی ئابی 1946، لە یەکەم کۆنگرەی دامەزراندنی پارتی دیموکراتی کورد ، لە ماڵی (سەعید فەهمی )لە شاری بەغدا تا 1951، بە پشتیوانی مەلا مستەفا، رۆڵی سەرەکی لە دامەزراندنی پارتیدا هەبووە، هەمزە عەبدوڵلا دەرچووی کۆلێجی یاسا و ئەندامی پارتی کۆمینستی عێراق، بەپاڵپشتی مارکسییەکانی حیزبی شۆڕش و رزگاری و نیشتمان پەروەرەکان سکرتێری پارتی بوو.
لە 12 – 14 .3 .1951 لە کۆنگرەی دووەمی پارتی ، لە ماڵی (عەلی حەمدی) لە (گەڕەکی ئەعزەمیە) ی بەغداد بەسترا، ئەوکاتە ناکۆکییەکانی ناو پارتی توندتر بوو، پارتی بوو بەسێ باڵ:
باڵی یەکەم/ باڵی هەمزەییەکان بوون. زۆربەی پارتیان پێک دەهێنا، مام جەلال وتەبێژیان بوو، (نوری شاوەیس، حیلمی عەلی شەریف، حەمەدەمین مارف، مەجید عومەر، غەفور رەشید دارۆغا) لەئەندامە ناسروەکانیان بوون.
باڵی دووەم/ بریتی بوون لە (ساڵح رەشید، مستەفا عەبدولکەریم، مەلاسەبغەتوڵڵا، مەلا بلۆکینی).
باڵی سێیەم/ بریتی بوون لە بێلایەنەکان(عومەر مستەفا، عەونی یوسف، عەلی حەمدی، عەلی عەبدوڵلا ).
برام ئەحمەد ، سەر بەهیچ کام لەو باڵانە نەبوو ، پەرۆشی یەک ریزی پارتی بوو. لیژنەی تازەیان بۆ کۆمیتەی ناوەند هەڵبژارد، برایم ئەحمەد بوو بەلێپرسراوی ئەو لیژنەیە، بڕیاری دوورخستنەوەی هەمزە عەبدوڵلایاندا، ئەم کارەیان بوو بەسەرەتای لێک ترازانی ریزەکانی پارتی. هەمزە عەبدوڵلا بەپاڵپشتی ئەو رووناکبیرانە، رووبەرووی لیژنەی کۆمیتەی ناوەندی وەستایەوە:
(محەرەم محەمەد ئەمین و شەهاب ی شێخ نوری و حەمەکەریم فەتحوڵلا و باباتایەر شێخ جەلال ) ، کۆمەڵێکی نوێیان بە ناوی (بەرەی پێشکەوتووی پارتی دیموکراتی کورد – دامەزراند، هەمزە عەبدوڵلا یاخی بوو، پارتی بوو دووباڵ:
هەمزە عەبدوڵلا و هاوڕێکانی باڵی چەپ بوون، برایم ئەحمەد و لیژنە نوێیەکەی پارتی باڵی راست بوون.
لیژنەی کۆمیتەی تازە، هەمزە عەبدوڵڵایان لەسکرتێری پارتی لابرد، برایم ئەحمەدیان بە سکرتیری پارتی هەڵبژارد، ناوی( پارتی دیموکراتی کورد )یان گۆڕی بە (پارتی دیموکراتی کوردستان ) دووبەرەکیەکەیان زیاتر بوو.
لە 26ی کانونی دووەمی 1953، کۆنگرەی سێیەمی پارتی لە شاری کەرکوک بەسترا، لەم کۆنگرەیەدا بڕیاردرا لە سەرپەیرەوی کردنی بنەماکانی مارکسی/ لینینی خەبات بکەن، مەلامستەفایان بە سەرۆکی پارتی و برایم ئەحمەدیان بە سکرتێری پارتی هەڵبژێران. ناوی ( پارتی دیموکراتی دیموکراتی کورد) – عێراق یان گۆڕی بۆ (پارتی دیموکراتی کوردستان)-عێراق. پرۆگرامی پارتییان بە ئاڕاستەی چەپ و بیروباوەڕی مارکسیزم –لینینزم ،گۆڕی. (هەمزە عەبدوڵا)ی سکتیری پێشووی پارتیان بە یەکجاری لە ریزەکانی پارتی دەرکرد.
لەساڵی 1956(بەرەی پێشکەوتوی پارتی دیموکراتی کورد)، بە سەرکردایەتی هەمزە عەبدوڵا، خۆیان هەڵوەشاندەوەو تێكەڵ بە پارتی بوونەوە، چەند کوردێکی مارکسی وەک (نەژادی ئەحمەد عەزیز و خەسرەو تۆفیق)هاتنە ریزەکانی پارتی، لەم یەکگرتنەدا مەلا مستەفا بە سەرۆکی پارتی و برایم ئەحمەد بە سکرتێری پارتی هەڵبژێران، ناوی پارتی یان کرد بە (پارتی دیموکراتی یەکگرتووی کوردستان ).
لە ساڵی 1957 (کەمال فوئاد و ساڵح حەیدەری و حەمید عوسمان )و چەند لێپرسراوێکی پارتی کۆمینست –عێراق، وازیان لە حیزبەکەیان هێنا و هاتنە ریزەکانی پارتی، لیژنەیەکی مەرکەزی نوێیان پێک هێنا.
(مەلا مستەفا سەرۆکی پارتی، برایم ئەحمەد سکرتێری پارتی ) هەڵبژێرانەوە، مەکتەبی سیاسیی بریتی بوون لە (ساڵح یوسفی، جەلال تاڵەبانی، هەمزە عەبدوڵلا، حەمید عوسمان).
لەکانوونی دووەمی 1959، مەلامستەفا بە پشتگیری (مەکتەبی سیاسیی)، برایم ئەحمەدی لەسکرتێری پارتی دوورخستەوە، هەمزە عەبدوڵا کرایەوە بەسکرتێری پارتی.
لە دوای کۆدەتای 14ی تەموزی 1958کێشەکانی ناو پارتی، ئاڵۆزتر و دژوارتر بوون، پارتی بوو بە دووباڵی سەرەکی و ئاراستەی جیا.
ئاراستەی یەکەم/ باڵی چەپەکان بوون /، بە سەرۆکایەتی( هەمزە عەبدوڵڵا)و چەند ئەندامێکی مەکتەبیکی سیاسیی دەیانویست رەوتی سیاسیی پارتی بەرە ئاڕاستەی مارکسی و لینینی ببەن.
ئاراستەی دووەم/ باڵی نەتەوەییەکان بوو، بەسەرۆکایەتی ( برایم ئەحمەد و جەلال یاڵەبانی) و ئەندامانی کۆمیتەی ناوەندی.
هەمزە عەبدوڵای سکرتێری پارتی گرنگی بە مارکسییەکان دەداو نەتەوەییەکان گومانیان لێ دەکرد، پارتی بکات بە حیزبێکی مارکسی. لە 30ی حوزەیرانی 1959 لە کۆبونەوەیەکیان لە ماڵی مەلامستەفای سەرۆکی پارتی، (هەمزە عەبدوڵلا و ساڵح حەیدەری و حەمید عوسمان و خەسرەوتۆفیق و نەژاد ئەحمەد عەزیز ئاغا لەپارتی دورخرانەوە.
لە 7. 1. 1959 چەند پاسەوانێکی مەلا مستەفا دەستیان بەسەر بارەگاکەی هەمزە عەبدوڵادا گرت،کلیلەکانیاندا بە (عەلی عەبدوڵا، عومەر دەبابە،جەلال تاڵەبانی).
لە 4- 7 .10 .1959 لە کۆنگرەی چوارەمی پارتی، بە بەشداری مەلامستەفای سەرۆکی پارتی، بۆ یەکەم جارو بە ئامادەبوونی 90 ئەندام ، لە ماڵی برایم ئەحمە، ناوی پارتی کرا بە (پارتی دیموکراتی کوردستان-عێراق، کۆنگرە بڕیاریدا:
هەمزە عەبدوڵلا و هاوڕێ مارکسییەکانیان لە پارتی دەربکەن، ئەم بڕگەیە لە پرۆگرامی پارتی (حیزب لە ژێر سێبەری رێنمایی بیروباوەڕی مارکسسیی لینینیی دا بگۆڕن، بە سوود وەرگرتن لە بیروباوەڕی مارکسیی لینینیی)، مەلامستەفا وەک سەرۆکی پارتی مایەوەو برایم ئەحمەد هەڵبژێرایەوە بەسکرتێری پارتی.
ئەنجام: ئارام ، لە توێژینەوەکەیدا بۆپرۆژەی کۆمەڵە، گەیشتە ئەو ئەنجامەی:
* بەدریژایی مێژوویی 1946- 1970 ململانێی باڵەکانی ناو پارتی لە ماوەی 24ساڵدا، مارکسییەکان و بیروبۆچونی چەپەکانی ناو پارتی، رووبەرووی دژایەتی و پەراوێزخستن بونەتەوە.
* لە 1964- 1970 ململانێی باڵی جەلالی و مەلای بە جۆرێك دژوار بوو، بوو بەهۆی توندوتیژی و هێز بەکار هێنان و برا کوژی. دوای رێکەوتن نامەی 11ی ئازاری 1970 جەلالی و مەلایی یەکیان گرتەوە، ئارام لەوەگەیشت بوو ، لە 1959- 1970 بۆ ماوەی 11ساڵ، بۆشاییەکی گەورە لە مارکسیەت، لە ناوپارتیدا دروست بوو، دوای 3مانگ، بەسەر رێکەوتنی ئازاردا، لە 10. 6. 1970 کۆمەڵەی مارکسی لینینی کوردستان لە بەغدا دروست کرا.
ئارام لە پرۆژەکەیدا، بڕوای بەو ململانێی ناڕەوای نێوان سەرکردەکان و باڵەکان ناو پارتی و شۆڕشی نوێ نەبوو، دەیزانی ململانێکان بۆ کۆنترۆڵی دەسەڵاتی گروپ و سەرکردە نەرجسییەکانە.
کەسێتی خاکیانەی ئارام و پرۆژەکەی لە رووی زانستی سیاسی، لە بواری تیوریی و پراکتیکییەوە، بۆ دەسەڵات لە گەڵ رۆحی گەورەیی و ‌هیچ لەبارانەبوویی و بێ بەرنامەی سەرکردە کلاسییکیەکان زۆر جیاوزبوو.
پرۆژەو بەرنامەکانی ئارام ئەزمونێکی نوێ بۆ شۆڕشی نوێ، پێویستیەکی ئانی بوو، بۆ دوای تێک شکان و هەرەس.
ئارام دوای دەسگیرکردنی خاڵە شەهاب و جەعفەرو ئەنوەر و هاوڕێکانی، لە ناو شاری سلێمانی مایەوە، بۆ ئەوەی کۆمەڵە لە بچڕبچڕی و پەرتەوازەیی و داىڕان دەرباز بکات، کۆمەڵە بکاتەوە بە کۆمەڵەیەکی دارێژراوی نوێ، بتوانێت رووبەرووی بەرنامەو نەخشەو پیلانەکانی دوای هەرەس بوەستێتەوە.
ئەمنی عامەی عێراق و ئەمنی سلێمانی بڕیاری دەسگیرکردنی دابوو، ئەو بێ سڵکردنەوە لە ناو ماڵ و گەڕەکانی شاردا مایەوە، تابەرنامە کانی پرۆژەی کارەکانی جێ بەجێ کرد.
ئارام دوای ئەوەی رووی کردە شاخ و بوو بەپێشمەرگە، پرۆژەیەکی نوێی دارشتبوو لە گەڵ بەرنامەکانی گروپەکانی شاخ دوو هێڵی تەریب بوون، ئەو بڕوای بەململانێی گروپەکان و باڵەکانی شاخ نەبوو، دەیزانی ئەو ململانیانەو هەڵەی گروپەکانی شاخ بۆ خزمەتی گەل و نیشتمان نین.
بێ هیج سڵ کردنەوەیەک، رووی کردە ناوچەی قەرەداغ و بازیان، ئەوناوچانە شوێنێکی ستراتیژیی نەبوون، بۆ ئەوەی بەرنامەی پرۆژەکەی بگەیەنێت. بەو جۆرە (خۆی و ئاڵای شۆڕش و پرۆژە و بەرنامەکان )یان زیندە بەچاڵ کرد.

سەرچاوەکان :
١- فەرید ئەسەسەرد :رەهەندەکانی بیری سیاسیی کورد پاش جەنگی دوەمی جیهان.
٢- ئامانج حەسەن ئەحمەد : برایم ئەحمەد، رۆڵی لە بزاڤی رزگاری خوازیو رووناکبیریی کورددا، مەڵبەندی کۆردلۆجی، چاپخانەی رەنج ،٢٠٠٩.
٣- مەهدی محەمەد قادر : پێشهاتە سیاسییەکانی کوردستان –عێراق ١٩٤٥-١٩٥٨-سەنتەری لێکۆڵینەوەی ستراتیجی کوردستان ،سلیمانی ،٢٠٠٥.
٤-کاکەمەم بۆتانی، لە ژێر دەواری کەرکوک، عەلی عەسکەری وبزوتنەوەی سۆشیالیستی کوردستان، مەکتەبی سیاسیی، ناوەندی مێژووی ی. ن .ک.
٥- عەبدوڵڵا که‌ریم مه‌حمود / ئاسۆیه‌ک ئاوا نابێ
ژیانی سیاسیی و پێشمه‌رگایه‌تی و رۆژنامه وا‌نیی: سه‌رکرده‌ی شۆڕشی ئه‌یلوول، حیلمی عه‌لی شه‌ریف 1931- 199٨
ئه‌م توێژینەوەیە، ماندووبوونی 20ساڵ کارکردنمە، تا ئێستا چاپ نەکراوە
وێنەکان( ئارام، مەلامستەفا بارزانی، هەمزە عەبدوڵلا، برایم ئەحمەد، مام جەلال )